Znj.Ministre! Në një deklaratë të një dite më parë, ju, pra MBZHR kundështoi dhe përgenjeshtroi një deklaratë të një zyrtari të Koalicioni “Bashkë Fitojmë”, Z.Gjok Vuksani, i cili marrë shkas nga Emisioni ALERT, kishte bërë një deklaratë në kuadër të subjektit politik që përfaqëson.
Së pari, Z.Vuksani, për rastësi ishte i ftuar në ALERT si pedagog në UBT, si agronom, si njohës i bujqësisë dhe si ish-Drejtor i AZHBR dhe është e drejta e tij te bëjë deklarata teknike apo politike. Këtë të fundit, nuk e ka bërë në asnjë moment gjatë emisionit, pasi kam dashur të qëndroj jashtë dhe larg politikës, anshmërive politike, pavarësisht se herë cënohen e herë mbrohen iniciativa apo vendimmarrje politike.
Së dyti, nga deklarata e vartwsve tuaj, u vu re se nuk ishit dakord as me shifrat e publikuara gjatë emisionit, të cilat për hir të së vërtetës, ishin të frikshme në raport me sigurinë ushqimore dhe mbrojtjen e konsumatorëve. Gjithësesi, duket se nuk ishit dakord me shifrat e publikuara nga vetë dy institucionet tuaja të varësisë, ligjzbatuese, AKVMB dhe AKU, te cilave jua kishim kërkuar dhe u përgjigjen në mënyrë zyrtare.
Znj.Krifca! Përsa më sipër dhe referuar deklaratës tuaj të djeshme, kam disa pyetje për Ju, përgjigjet e të cilave mund t’i ktheni po me një deklaratë publike, ose në Emisionin ALERT, kur të keni deshirë dhe mundësi ju. E rëndësishme është që publiku, konsumatorët të kenë një përgjigje dhe informacionin e duhur (personalisht unë jam i qartë). Siç dhe ka gjatë të ndodhë, edhe mund të mos përgjigjeni fare, ne kemi të drejtë vetëm t’ju bëjmë pyetjet.
A iu duken normale statistikat e mbetjeve të antibiotikëve në vezë dhe mjalt?
A iu duken normale rezultatet e analizave të mbetjeve të pesticideve në fruta-perime?
A është normale që në këto rezultate analizash të rezultojë edhe prezencë pesticidesh apo antibiotikë të ndaluar?
A iu duket normale se për të gjitha sa më lart, por edhe për rastet kur qumështi rezulton me aflatoksinë, nuk ka asnjë masë konkrete as nga ana e institucioneve për gjurmueshmërinë dhe asnjë informacion për konsumatorët, asnjë komunikim risku?
Në lidhje me alert-et nga RASFF që ju e përmendni, sa raste eksportesh keni monitoruar ju? Sepse plani i mbetjeve nuk është për eksportet!!! Apo është për eksportet dhe tregu vendas nuk monitorohet???!!! (Vetëm nga 1 prill 2023 deri më 10 prill, në portaline konsumatorit RASFF, janë 3 raste produktesh ushqimore që kanë rezultuar me probleme në BE)
Po Shqipëria sa raste ka deklaruar në RASFF?
A është mostruar ndonjë produkti importit?
Cilat janë masat që janë marrë në të gjithë zinxhirin, nga të gjitha institucionet dhe cilat kanë qenë rezultatet për rastet e analizave jokonform (pozitive)?
Gjatë deklaratës tuaj, përse nuk thatë një fjalë të vetme për impaktin e Fletores së Fermerit, e cila “festoon” dhe 1-vjetorin?
Çfare ka përmirësuar Fletorja në lidhje me gjurmueshmërinë?
Çfare i kontrollon AKU kësaj fletoreje dhe si është reflektuar ajo në Planin e Mbetjeve?
Çdo rast jokonform është ndjekur bazuar në ligj nga strukturat përgjegjëse për të zbuluar hallkën e zinxhirit e cila ka nevojë të përmirësohetm, thoni ju në deklaratën tuaj, pa sqaruar se cilat kanë qenë masat dhe sa rastë janë zbuluar; këshillime, studime për përmirësim nga MBZHR etj.?
Sa ton produkte jokonfom janë asgjësuar dhe çfarë produktesh ushqimore?
Kur flisni për RASFF, sigurisht që produktet blegtorale mbeten jashtë, sepse ne nuk eksportojmë. Po situata e produkteve blegtorale si është? Aflatoksina, qelizat somatike, infeksionet, antibiotikët…???
Në RASFF dalin edhe raste me infeksione Jovetëm me mbetje!
Si në rastin e Planit të Monitorimit të Mbetjeve, ashtu dhe në Planet Vjetorë të Inspektimeve të AKU dhe AKVMB, si nuk ka asnjë rast komunikimi që X produkt, X fermë, prodhues apo importues, ka këto produkte në treg që të mos konsumohen?
Duke iu falenderuar për vëmendjen, konsumatorët presin përgjigjet tuaja.
Cdo fillim viti gjysma e shqiptarëve që jetojnë në zonat rurale presin me padurim fondin që buxheti i shtetit i ka alokuar bujqësisë dhe zhvillimit rural. është pikërisht ky momenti, që dëshmon se cilat janë politikat agrare që do të aplikojë qeveria për mbështetjen e fermerëve përgjatë ciklit të prodhimit bujqësor.
Megjithëse me shumë vonesë, miratimi i VKM Nr. 125, datë 1.3.2023, nuk solli lajme të mira për fermerët shqiptarë. Konkreisht:
Së pari fondet e akorduara nga buxheti i shtetit për mbështetjen e fermerëve janë vetëm 3.3 miliardë lekë, ose 36 % më pak se fondi i dhënë gjatë vitit 2023, që kapte shifrën e 5.1 miliardë lekëve.
Bujqësia shqiptare vazhdon te jetë e diskriminuar, pasi mbështetet vetëm me 27 milionë euro, krahasuar me Kosovën, që mbeshtet këtë sektor me rreth 100 milion euro, pa folur pastaj për Maqedoninë që i mbështet fermeret me 150 milion euro. Pikërisht, kjo është një nga arsyet kryesore që produktet bujqësore të rajonit janë më konkuruse se prodhimet shqiptare.
Nuk mund të ketë asnjë shpjegim të arsyeshëm për uljen drastike të buxhetit në mbështetjen për fermerët edhe pse nga Ministria e Bujqësisë mundohen të justifikohet me injektimin e fondeve të IPARD III, të cilat nuk janë disponibël akoma. Për më tepër destinacioni i tyre është për fermat e mëdha dhe me kapacitete financiare të fuqishme, pasi qëllimi i këtyre fondeve është për të arritur “standardet më të larta” në bujësinë shqiptare .
Gjithashtu “Raport Progresi” 2022 e ka shprehur qartë kritikën e tij se: Buxheti kombëtar i bujqësisë vazhdon të jetë i ulët dhe IPARD nuk duhet të përdoret si zëvendësim për mbështetjen kombëtare.
Një nga zv/ministrat, duke u përpjekur të justifikojë financimin e ulët, është shprehur se financimet do të shtohen herë pas here në varësi të buxhetit të shtetit.
Ministria dhe drejtuesit e saj nuk e kuptojnë se fermerët duhet të planifikojnë mbjelljet e pranverës apo të vjeshtës, duke patur parasysh edhe mbeshtetjen që mund të përfitojnë nga shteti, prandaj në këto kushte rrezikohet që toka të lihet djerrë, duke parë sasinë e pamjaftueshme të finacimit për skemat kombëtare.
Lajmi i dytë i keq që sjell VKM tashmë e miratuar, është se ky fond i pamjaftueshëm që është destinuar për fermeret, nuk shkon i gjithi për ata, pasi një pjesë e konsiderueshme e tij do të investohet për ndërmarrje shtetërore.
Në pikën 2.2 të VKM parashikohet: “Mbështetje për ndërtimin e tregjeve të produkteve bujqësore, tregjeve të kafshëve të gjalla ose thertoreve për shoqëritë tregtare, me kapital 100% shtetëror, në vlerën jo më shumë se 30 000 000 (tridhjetë milionë) lekë për subjekt”.
Pra, paratë nuk u jepen fermerëve, por shkojnë për ndërmarrjet shtetërore, duke u maskuar si fonde për fermerët vetëm për faktin që transferimi i këtij fondi realizohet nëpërmjet AZHBR-së, në numrin e llogarisë 604 të buxhetit të shoqërive tregtare shtetërore. Pra, e thënë ndryshe, shteti financon shtetin.
Mund të ishte më e thjeshtë që ky fond të transferohej direkt në fondin e bashkive, apo ndërmarjeve shtetërore, pa qënë e nevojshme të llogaritet si fond që shkon për fermerët.
Së treti, problem vazhdon të jetë reduktimi i numrit të skemave mbështetëse, duke sjelë reduktimin e mbështetjes në sektorë të caktuar të bujqësisë.
Është hequr pa asnjë studim, pa asnjë arsyetim profesional, skema për mbështetjen e mbjelljes së grurit, e cila u trumbetua fuqishëm vitin e kaluar si një nga sukseset më të mëdha të qeverisë.
Gjithashtu, është hequr në mënyrë absurde skema e mbështetjes për ndërtimin e serave diellore, të cilat shërbejnë si strukturë bazë për garantimin e rritjes së prodhimit të hershëm dhe rritjen e eksportit të perimeve.
Është eliminuar pa asnjë studim paraprak të thelluar, skema për mbështetjen e mbjelljës se bimëve mjeksore dhe aromatike, kur rreth 95% e tyre shkojnë për eksport.
Në kushtet kur kemi zona të tëra rurale te shpopulluara, kur mungon krahu i punës dhe ku e vetmja mënyrë për të zëvendësuar këtë mungesë, është përdorimi i teknologjive të reja dhe mekanizimi i bujqësisë. “Mendjedriturit” e kësaj Ministrie e kanë zhdukur fare skemën mbështetëse të automatizimit dhe digjitalizimit të proceseve të punës, në kundershtim me politikat evropiane të CAP.
Eksporti i produkteve bujqësore nuk mbështetet me asnjë lekë, pavarsisht se ministrja Krifca ka premtuar se eksportet do të kapin shifrën 1(një) miliardë dollarë, gjë e cila mund të realizohet vetëm me mbështetje finaciare dhe jo me fjalime dhe propagandë.
Gjithashtu nuk ka asnjë mbështetje për ruajtjen, përpunimin dhe tregtimin e vajit të ullirit, këtë eleksir që prodhon toka shqiptare, ndërkohë që me qindra tonë të këtij produkti prishen në shtëpitë e feremerëve. Nuk jepet asnjë lekë për pemtarinë, një nga sektorët me potencial të jashtëzakonshëm, vecanërisht në zonat kodrinore të vendit tonë.
Nuk është parashikuar asnjë mbështetje për kreditimin e bujqësisë apo të siguracioneve në rast të dëmtimeve të prodhimit bujqësor nga fatkeqësitë natyrore.
Pra, skemat mbështetese të vitit 2023 janë shumë më pak të financuara dhe vetëm një spektër i ngushtë i fermave mbështetet nëpermjet buxhetit të shtetit.
Ndërkohë që Kosova, financon të gjithë sektorët, nga prodhimi i fidanëve frutorë, blegtorinë, prodhimin e vezëve, prodhimin e mishit, grumbullimin e produkteve, prodhimin e grurit, misrit, vreshtit deri tek pagesa e 75% e primit të sigurimit nga fatëkeqsitë natyrore.
Për më tepër, masa e financimit për çdo skemë, është dyfishi i mbështetjes që jepet në Shqipëri përkatësisht: skema për mbështetjen e të imtave është 25 euro/ krerë, në vendin tonë është 10 euro/ krerë. Bletët mbështeten në Kosovë me 20 euro/ koshere, tek ne mbështeten me rreth 8 euro/ koshere.
Në vendin tonë skemat mbështetese janë ndërtuar në mënyrë amatoreske, duke mos patur parasysh efektin që shkaktojnë ato në sektorë të caktuar.
Vendosja e kufijve të poshtëm për mbështetjen e fermerëve me me të paktën 10 lopë dhe mbi 100 dele e dhi, eleminon me një të rënë të lapsit pothuajse 80% të fermerëve të vendit tonë.
Kjo skemë e gabuar është një nga shkaktarët kryesor që ka çuar në përgjysmimin e numrit të bagëtive në 10 vitet e fundit, duke eleminuar fermat e vogla me më pak se 10 krerë lopë.
Nga ana tjetër, vendosja e kufijve të sipërm të financimit jo më shumë se 500 000 (pesëqind mijë) lekë për fermë tek skema e mbeshtetjes për lopët e qumështit dhe jo më shumë se 360 000 (treqind e gjashtëdhjetë mijë) lekë për fermat me bagëti të imta, është absurde.
Kjo ndërhyrje arbitrare pa asnjë logjikë ekonomike, kufizon mbështetjen e komplekseve të mëdha me mbi 50 krerë lopë, që aktualisht po mbajnë peshën kryesore të prodhimit të qumështit në vendin tonë.
Skema për mbështetjen e fermerëve me naftë është një tjetër dështim i qeverisë në disa aspekte, dhe konkretisht:
Për këtë skemë është përcaktuar një fond limit rreth 1.3 miliardë lekë, vlerë e cila mbulon vetëm 1/5 e sasisë së naftës që përdoret nga fermerët gjatë një viti bujqësor. Pra, që në krye të herës qeveria niset me premisën që do të plotësohen rreth 20% e nevojave të fermerëve, pavarësisht se për çfarë sasie ata aplikojnë, apo çfarë ata mbjellin.
Kjo skemë menaxhohet nga pikat e karburanteve “furnizues të kontraktuar në bazë të përzgjedhjes”, që nuk kanë asnjë lidhje me strukturat e bujqesisë dhe si qëllim kryesor kanë fitimin dhe jo mbarëvatjen e bujqësisë.
Gjithashtu, një zhvillim mjaft regresiv për këtë skemë, është rritja e sipërfaqes minimale për të përfituar këtë mbështetje nga 0.4 ha në 2022 ne 1 ha në 2023, gjë e cila redukton në maksimum numrin e fermerëve që financohen.
Për më teper, “fermerët paraqiten me kartën individuale në pikën e karburantit, në të cilën është hedhur informacioni për sasinë e naftës…” Kur ai nuk ka traktorë për të furnizuar, e merr naftën me bidona që përfundon në automjetet private dhe jo në traktorët bujqësor.
Shpërndarja e naftës pa akcizë është një skeme mjaft abuzive, sepse naftta duhet të shpërndahet bazuar në sipërfaqen e tokes se punuar dhe të verifikuar direkt tek fermeri në numrin e llogarisë, pa hallka ndërmjetëse të “furnizueseve të kontraktuar”, njesitë vendore dhe bashkitë.
Specialistët e bujqësisë janë kthyer në plotësues të letrave fiktive të detyruar nga eprorët, duke lënë pas dore këshillimin e fermerëve dhe hartimin e projekteve teknike.
Ky përshkrim me nota negative mund të paragjykohet nga lexuesit si i njëanshëm, apo i nxitur nga këndvështrime të ndryshme politike.
Por, gati në të njëjtat konkluzione ka arritur edhe FAO nëpërmjet studimit: ANALYSIS OF AGRICULTURE AND RURAL DEVELOPMENT POLICY IN ALBANIA , Budapest 2022 ku konkludohet se:
Në nivel politikash, Ministria e Bujqësisë ka kapacitete të kufizuara për të kryer studime të situatës dhe për të kuptuar perspektivën e sektorit.
Zakonisht, skemat kombëtare të mbështetjes janë bazuar në analiza të thjeshta, duke i dhënë përparësi problemit por duke mos identifikuar prioritetin. Skemat mbështetëse për blegtorinë kanë ndikuar negativisht duke reduktuar numrin e bagëtive në fermat me më pak se 10 krerë lopë dhe numrin e të imtave në fermat që zotërojnë më pak se 100 krerë dele/ dhi.
Një fakt skandaloz që evidenton ky studim është se, 64% e stafit të Agjencisë për Zhvillim Bujqësor dhe Rural, ka formim profesional që nuk përputhet me vendin e punës. Kjo gjë që ka ndikuar negativisht në proceset e seleksionimit të projekteve, kontrollit dhe monitorimit të tyre dhe ka bërë që këto projekte të mos jenë eficente.
Afërsisht 6 në 10 fermerë nuk kanë besim tek Ministria e Bujqësisë shqiptare për menaxhimin e subvencioneve.
Graf.1.FAO Budapest 2022
Së fundmi, më vrastarja është se, tarifat nominale fikse të përcaktura për hektar, për krerë bagëti apo për zgjua blete, “kur fondi në dispozicion rezulton më i vogël se totali i kërkesës së aplikimeve”, vlera e financimit që përfitohet për njësi reduktohet në përputhje me fondin në dispozicion për çdo skemë.
E shprehur më thjeshtë, kur kemi më shumë aplikantë se para në dispozicion për një skemë të caktuar, nuk do të shtohet financimi nga buxheti i shtetit. por bëhet një ndarje propocionale e fondit ekzistues, duke reduktuar në fakt financimin për njësi.
Pra, qeveria e rilindur, edhe sasinë e parave për njësi të parashikuara në VKM nuk e disburson, por në fund do të bëjë një rishpërndarje sipas stilit ‘alla’ socialist nga një thërrime për secilin aplikant.
Politikat mbështetësë të planifikuara për vitin 2023 janë amatoreske dhe nuk sjellin asnjë zhvillim pozitiv, përkundrazi, do të vazhdojë degradimi i blegtorisë dhe shpopullimi i zonave rurale.
Por, me sa duket, për Ministrinë e Bujqësisë më të rëndësishme janë ‘selfie’, ‘like’ dhe ‘share’, që bëhen për ministren, duke krijuar një realitet virtual, pavarësisht degradimit të bujqësisë shqiptare.
Diskutimeve të shumta nëse mund të ketë barazi në trajtim të të ardhurave nga punësimi dhe atyre nga vetpunësimi i janë përgjigjur shumë ekspertë të ndryshëm në mëmnyra të ndryshme, por në fakt cili është angazhimi i secilit nga këto role, cilat janë rrisqet që hasin këto role, kostot e veprimit, çfarë mund të bëhet ndryshe, si tatohen sot të ardhurat personale, dhe të tjera pyetje lindin për të krahasuar barazinë në angazhim për të gjykuar edhe barazinë në taksim.
Statusi i një punëmarrësi, vetëpunësuari ose person fizik tregtar me apo pa punëmarrës janë dy role, por në diskutimet aktuale nga ekspertë të ndryshëm është harruar të përfshihet në këtë temë edhe individi jo i punësuar dhe jo i regjistruar si i vetpunësuar.
Konkretisht një punëmarrës, ushtron një detyrë kundrejt një marrëdhenie kontraktuale që rregullon marrëdhëniet e punës dhe përmban të drejtat dhe detyrimet e palëve. Punëmarrësi mbi pagën paguan kontributet dhe përsa i përket atyre punëmarrësve që tejkalojnë pagën maksimale për të cilën paguhen kontributet shoqerore e shëndetësore, kemi të bëjmë me një punëmarrës i cili ka kontribuar për një pension shumëfish mbi atë mesatar, paguhet me një pagë më shumë se dyfishi i pagës mesatare në shkallë vendi dhe si rrjedhojë gëzon një jetesë në shkallën e luksit, i adminsitruar nga një marrëdhenie e vetme pa rrisk. (Pagat e nivelit të lartë i përkasin kryesisht niveleve drejtuese, sektorëve të inteligjencës dhe jo atyre te kualifikuara si punë me rrezik të lartë), ndërkohë që një i vetpunësuar, zakonisht heq dorë nga investimi për pension duke përfituar menaxhimin e të ardhurave në kohë reale.
Personi fizik tregtar me ose pa punëmarrës, ushtron aktivitet në një treg të lirë, nën presionin e disavantazheve të konkurencës jo të ndershme, shumëherë i detyruar nga papunësia dhe mbart një marrëdhënie me shumë operatore mbikqyrës ose bashkëveprues.
Personi fizik tregtar përgjigjet personalisht për detyrimet ndaj të tretëve dhe është i ekspoziar 100 % ndaj çdo rrisku ndryshe nga punëmarrësi që në çdo rast, gëzon mbrojtje nga çdo hierarki institucionale.
Personi fizik tregtar, investon i vetëm për trajnime dhe zhvillim personal. Ndërkohë që punëmarrësit i ofrohet nga punëdhënësi një mundësi e tillë në përgjithësi.
Të ardhurat nga pagat kanë një cikël të programuar kohor dhe mospërmbushja e këtij detyrimi, rregullohet dhe penalizohet me ligj. Mospagesa e një klienti për të vetpunësuarin i nënshtrohet një proçesi pa fund kërkese për arkëtim, i cili mund të ketë edhe përfundim në borxh të keq.
I vetpunësuari paguan edhe taksë vendore sado e vogël qoftë.
I vetpunësuari i nënshtrohet një legjislacioni ndryshe për njohjen e shpenzimeve.
Prandaj i Vetpunësuari dhe Punëmarrësi nuk janë një status i ngjashëm për t’u krahasuar përsa i përket nivelit të taksimit apo për të qënë në linjë të njëjtë taksimi.
Duke patur në strategji taksimin progresiv, qeveria duhet t’i qëndrojë kësaj metodologjie, por ne dukje shfaqet një sistem jo i mirëkuadruar me qëllimin e vet, ose nga ndryshime të shumta ka nevojë për një konsolidim të qëllimit të përgjithshëm me normimin e taksimit mbi të ardhurat personale.
Nga njëra anë sistemi i taksimit mbi pagën në Shqipëeri është ruajtur i thjeshtë ndër vite. Ajo çka është e nevojshme, por tashmë që ekonomia ka marrë një formë dhe është krijuar një strukturë e mirë administrimi të marrëdheniës fiskale institucion – biznes – individ, nëpërmjet edhe investimeve ne digjitalizim të shërbimeve, mendohet do të ishte momenti për diversifikimi të nivelit të të ardhurave individuale, familjare dhe i statuseve të veçanta.
Aktualisht kemi diversifikim të ardhurash vetëm në lloj të tyre të trajtuara me nivel tatimi ndryshe.
Të ardhura nga paga; tatimi progresiv i pagës;
Të ardhura nga qeratë, 15%
Të ardhura nga i vetpunësuari, 0%-15%
Të ardhura nga shpërndarja e fitimeve 8%
Të ardhura nga shërbime të ndryshme si individ apo pjesëmarrje në borde etj., 15%
Pra diversifikimi për lloj tatimi mendohet të ketë ardhur si pasojë e ndryshimeve të fraksionuara të ligjit dhe të pakuadruara më së miri.
Ky diversifikim krijon imazhin e taksimit ndryshe të individit dhe nuk përkon me konceptin e taksimit progresiv mbi të ardhurat.
Statuse të tilla si: Kryefamiljar me fëmijë në kujdestari, Kryefamiljar që ka në ngarkim njerëz me aftësi të kufizuara, të rinj deri në moshën 25 vjeç, (politikat e mbështetjes së rinisë), e kështu me radhë, duhet të përjashtohen ose të gëzojnë status të veçantë ndaj trajtimit të të ardhurave personale qoftë si punëmarrës ashtu edhe si i vetpunësuar pavarësisht trajtimit të tyre në disa avantazhe të ofruara si subvencion i kostos së energjisë, etj.
Ndërkohë që Individi është totalisht i pamonitoruar në marrëdhënie me transaksionet individ-individ. Në rastin kur kjo marrëdhenie është me një biznes apo marrëdhenie qeraje, transaksioni i nënshtrohet tatimit në burim. Por rastet e transaksioneve individ me individ përveç rasteve të trajtuara nga një marrëdhenie kontraktuale noteriale, ato janë të pamonitorueshme.
Shembull: Një individ kërkon të rregullojë një pajisje në shtëpi. Kërkon një Teknik, i cili kryen shërbimin si individ duke marrë pagesën në dorë.
Kjo mënyrë as nuk kontrollohet dhe as nuk mund të matet.
Por nësë një individ nuk do të kishte detyrim deklarimi e as taksimi për një të ardhur të limituar, ata do të orientonin pagesat e tyre në bankë. Banka minimalisht do të kishte një formalizim të shumë indikatorëve që masin indeksin e konsumit, qarkullimin etj. Por edhe në përgjithësi orientimi i transaksioneve nga ato me para në dorë, drejt atyre bankare apo produkteve bankare, orienton ekonominë drejt formalizimit.
Prandaj një zgjidhje e mirë, e aplikueshme edhe nga shtete të tjera qoftë edhe nga ato të zhvilluara, do të ishte përcaktimi i nivelit të të ardhurave afërsisht 480.000 lekë në vit, si një e ardhur personale pa detyrim deklarimi dhe taksimi.
Kjo, jo vetëm për marrëdhënien individ-individ por edhe Individ Biznes, do të mund të lehtësonte qarkullimin e paligjshëm në rrugë ligjore duke njohur si shpenzim edhe nga biznesi në rast se një shpenzim i tillë lidhet me të, kundrejt një kontrate shërbimi.
Nga ana tjetër edhe hendeku i nivelit të taksimit ndryshe duhet të ketë një logjikë të qartë dhe të matshëm me distancën nga të ardhurat e minimumit jetik, pagës minimale, mesatare dhe medianës për status e për sektor.
Kjo kërkon një studim metodologjik për të dalë në konkluzione vlerash duke u referuar analizes kosto e përfitime. Por patjetër duke mos u ngatërruar midis konceptit të ardhura nga punësimi (Punëmarrës), Individ, apo të ardhura si i vetpunësuar apo Punëdhënës dhe duke mbajtur një qëndrim diversifikimi të taksimit mbi të ardhurat personale sipas statusit të individit, familjes apo nivelit të të ardhurave apo llojit të të ardhurave qoftë edhe në cilësinë e individit, punëmarrësit, punëdhënësit, apo të vetpunësuarit.
Pra, ky sistem kërkon së pari identitetin dhe në bazë të këtij identiteti të përkufizuar, të përshkallëzohet tatimi mbi të ardhurat personale.
I ftuar në emisionin “Alert” në News24 nga Granit Sokolaj, Agim Rrapaj kryetar i Këshillit të Agrobiznesit Shqiptar foli për debatin mbi buxhetin në të gjithë sektorin e ekonomisë së ushqimit, Skemën Kombëtare dhe se sa mund të konkurrojë Shqipëria me vendet e rajonit.
“Skema Kombëtare është një pjesë e vogël e buxhetit. Debati për buxhetin në të gjithë sektorit e ekonomisë së ushqimit, duke nisur nga bujqësia ka qenë i hershëm. Debati ka filluar tek përqindja që mbështetet bujqësia si sektor dhe gjithë sektorët e tjerë të ekonomisë së ushqimit, në funksion të shpenzimeve të përgjithshme. Mbështetja ka lëvizur nga 1.6-2.1%. Në vendet e tjera është mbi 3% deri në 5%. Nga shpenzimet e përgjithshme këto sektorë furnizohen në këto përqindje, ne kemi 2.1% në këtë periudhë. Ky raport është i zhdrejtë për shumë arsye, edhe për konkurrencën krahasuar me vendet që janë të ngjashme me ne, në konceptin e prodhimeve, tregjeve etj. Ky raport natyrisht e penalizon sektorin në disa aspekte: Së pari, në aspektin e konkurrencës. Nuk mund të jesh konkurrues kur të tjerët financojnë më shumë sektorin se sa ne. Së dyti, ka të bëjë me burimet e financimit, jemi mbajtur nga remitancat është matur sektori në nivelet e rritjes. Sektori i bujqësisë nuk ka rënë dhe faktor kryesor janë remitancat. Emigrantët asnjëherë nuk e kanë lënë pa financuar familjet e tyre. Skema Kombëtare ka qenë e mirëpritur nga fermerët, por kanë ngelur dhe fermerë pa disbursuar. Debati jonë ka qenë i vazhdueshëm dhe i fortë sa i përket buxhetimit të Skemës Kombëtare dhe jo vetëm. Debati mes nesh, si fermerë, investitorë në bujqësi, blegtori, peshkim etj. ka nisur që nga shpenzimet për administratë, për rrogat e agronomëve, për rrogat e fermerëve, nuk mund të pretendohet të përballojnë këto vështirësi që kanë, pasi rrogat janë shumë të ulëta, duhet shtuar buxheti”-deklaroi Rrapaj.
Indeksi iBujarisë 2022, i publikuar nga “Fondacioni i ndihmës dhe bamirësisë” (Charities Aid Foundation), Shqipëria renditet në vend të 96-të sa i përket bujarisë. Ky indeks ka nisur të vlerësohet dhe të publikohet që në vitin 2008, duke marr shkas nga kriza globale financiare dhe ka vijuar të publikohet edhe në vitet në vazhdim. Të dhënat janë të mbledhura dhe përpunuara nga “Gallup”, kompania e njohur për sondazhet e saj të opinionit publik të kryera në mbarë botën, dhe përfshijnë sondazhe të zhvilluara në 119 vende të botës.
Indeksi ka për qëllim të sigurojë të dhëna rreth natyrës së të dhuruarit, ose bujarisë, e shpërndarë në të gjithë botën. Indeksimi është mbështetur në tre aspekte bazë, të shtruara në formën e pyetjeve. Le të shohim si qëndron Shqipëria në secilën prej këtyre pyetjeve.
Pyetja e parë ka të bëjë me ndihmën ndaj një të panjohuri, ku vendi ynë renditet në pozicionin e 78-të në botë, duke shënuar 57%. Pyetja e dytë për të kuptuar më shumë mbi bujarinë, ka të bëjë me dhurimin në vlerave monetare. Sipas të dhënave, vendi ynë renditet në i 48-ti, dhe ka grumbulluar 36% pikëzim. Ndërsa, pyetja e tretë ka të bëjë me punën vullnetare, pra sa të gatshëm janë qytetarët që të dhurojnë nga koha e tyre për punë vullnetare në dobi të komunitetit apo nismave dhe kauzave të ndryshme sociale. Në këtë aspekt, vendi ynë ka rënditjen më të dobët, pasi ka realizuar vetëm 8% pikëzim, duke u renditur në vendin e parafundit në botë, ose të 118-të. Në varësi të kësaj renditje, shohim që shqiptarët janë më mirë në dhurimin e ndihmës në vlerë monetare, janë disi më keq në gatishmërinë e tyre për të ndihmuar një të panjohur dhe renditen shumë keq për kohën vullnetare që dhurojnë.
Për sa i takon vendit më bujar në botë, Indonezia renditet e para, për të pestin vit radhazi, ku sipas raportit kjo mund të lidhet me besimin e tyre, kulturën dhe traditat për të dhuruar para dhe kohë, si dhe për të ndihmuar njerëzit në nevojë. Indonezia ndiqet më pas nga vende të tilla si Kenia, Shtetet e Bashkuara të Amerikës, Australia dhe Zelanda e Re. Vendet më pak bujare sipas kësja renditje rezultojnë Kamboxhia, Japonia dhe Afganistani. Kryesisht në fund të klasifikimit qëndrojnë vendet të cilat përballen vazhdimisht me konflikte dhe paqëndrueshmëri politike, ekonomike dhe sociale. Përjashtim bën Japonia, ku sipas raportit ekziston mundësia që japonezët e konsiderojnë si përgjegjësi të ndihmuarit apo të dhuruarit.
Nga ana tjetër, krahasuar me vendet e rajonit Shqipëria renditet si vendi “më pak bujar”. Serbia renditet në vendin e 27-të, Maqedonia e Veriut në vendin e 34-të, Bosnje dhe Hercogevinga në vendin e 42-të, Kosova në vendin e 44-të, ndërkohë që mungojnë të dhënat për Malin e Zi. (Scan)
Pas rritjes së çmimeve për shkak të luftës në Ukrainë, kostot e jetesës për qytetarët shqiptarë pritet të shkojnë sërish në nivele normale në fund të këtij viti. Në dokumentin e kuadrit makroekonomik fiskal 2024-2026, parashikohet që ky vit do të mbyllet me një inflacion në 3 %, ku në konsideratë merret skenari më optimist.
“Presionet inflacioniste parashikohet të zbuten në periudhën afatmesme. Me shuarjen e efektit të bazës në normën e inflacionit, duke supozuar se nuk do të ketë një goditje tjetër të qenësishme në ofertën globale të mallrave bazë, si dhe në reflektim të tkurrjes së të ardhurave reale të disponueshme dhe shtrëngimit domethënës të kushteve financiare, të cilat do të ushtrojnë një presion frenues të kërkesës agregate, në skenarin bazë parashikohet (supozohet) se inflacioni do të rikthehet gradualisht drejt targetit të tij prej 3% në fund të vitit 2023 dhe do të qëndrojë rreth këtij niveli për periudhën afatmesme 2024–2026”, thuhet në dokument.
Ndërkohë po të marrim në analizë se çfarë ka ndodhur në vitin 2022, rezulton se sipas shifrave të INSTAT, muaji dhjetor u mbyll me një nivel inflacioni në 7.4 % ndërsa mesatarja vjetore fiksohet në rreth 6.7 për qind.
Niveli më i lartë i inflacionit është regjistruar në muajin Tetor me 8.3 për qind dhe më pas ka nisur një tendencë rënëse. Por duke marrë në konsideratë faktin se Shqipëria varet në mënyrë të konsiderueshme nga importi dhe luhatjet në tregjet ndërkombëtare, pavarësisht politikave monetare vendase, rikthimi në kushtet e parakrizës duket paksa e vështirë. (Scan)
E ftuar në emisionin “Alert” në News24 nga Granit Sokolaj, Eldisa Cirogu nga Qendra Konsumatori Shqiptar foli për rreziqet që i kanosen konsumatorit nga teknologjia dhe për legjislacionin e BE, që i unifikon shtetet sa i takon kërkesave dhe përgjegjësive kundrejt qytetarit të vet.
“Jemi totalisht të pasigurt në përdorimin e teknologjisë sot dhe në mënyrën se si kjo teknologji po ndërvepron në përdorimin e të dhënave tona. Jo në të gjitha shtetet e Bashkimi Europian është në nivele të njëjta. Në Shqipëri ekziton një përgjegjshmëri shumë e ulët sa i përket rëndësisë së të dhënave personale. Kjo ka të bëjë edhe me konsolidimin e disa insitucioneve që në Shqipëri mungojnë dhe në fakt Bashkimi Europian ka patur një kronologji ndryshimesh në legjislacionin e vet. Nga 2002 kishim një direktivë të BE ku i linte të lira shtetet të arrinin rezultatin. Nga 2002-2018 pati disa ndryshime, pasi teknologjia hyri në mënyrë të shpejtë dhe patjetër se kishte nevojë për ndryshim në legjislacion. Dhe në 2018, një rregullore e BE i unifikon shtetet të jenë në një tutelë sa i takon kërkesave dhe përgjegjësive kundrejt qytetarit të vet. Ne sot me epokën e re të teknologjisë, Inteligjencës Artificiale jemi akoma më shumë të rrezikuar dhe konfuz se si do përdoren këto të dhëna. Të dhënat tona sot janë totalisht të pasigurta dhe vitin që kaluam kuptuam se sa të pambrojtur jemi në Shqipëri në të dhënat tona. Por, edhe qytetari nuk është shumë i vetëdijshëm, që në momentin që ne japim të dhënat tona, që në marketin e lagjes. Është një lloj kulture që nuk e kemi përvetësuar se këto të dhëna janë të rëndësishme. Edhe në SHBA nuk është se krijuan këtë vetëdije direkt, pati një sërë situatash, siguria e ndëshkimit ndaj atyre që përdorën të dhënat në mënyrë të padrejtë”-deklaroi Eldisa Cirogu.
I ftuar në emisionin “Alert” në News24 nga Granit Sokolaj, Said Duleviç ekspert teknologjie programues ka folur për teknologjinë AI (Inteligjenca Artificiale), qëllimin e përdorimit dhe se sa janë të rrezikuar konsumatorët nga dëmet që mund të shkaktojë teknologjia.
“Teknologjia AI ose Inteligjenca Artificiale është një programim, Kod që shkruhet e trajnohet dhe personi që e perdor këtë teknologji, herë pas here e përdor për qëllimi përfitimi nëse është biznes. Kjo pasi nëse biznesi kërkon të bëjë punë më shpejt, të kursejë kohë, të bëjë punë më produktive, të nxjerrë të dhëna më shpejt kur e bën në një “makineri” që t’i sjell në mënyrë të automatizuar është benefit shumë i madh nga ana e përfitimeve, por nuk dihet ende se cilat janë pasojat në një kohë të pacaktuar. Të gjitha informacionet që po ia japim kësaj teknologjie, të dhënat, po ia japim inteligjencës që nuk e dimë se ku po ruhet, se kush i kontrollon dhe nëse mund të përdoren këto të dhëna nesër. Ndaj edhe Bashkimi Europian ka ngritur pikëpyetje të mëdhaja sepse kanë dalë aq shumë teknologji të tilla, saqë është shumë e vështirë t’i kontrollojë se nga kush përdoren dhe me çfarë qëllimi”-deklaroi eksperti i teknologjisë Said Duleviç.
Gjatë vitit 2022, importet e drithërave, (grurit për konsumin njerëzor dhe misrit për kafshë) kanë pësuar rënie në rekorde historike me rreth 26%, sipas të dhënave të INSTAT, që referojnë tregtinë e jashtme sipas kapitujve.
Gjithsej vitit të kaluar u importuan 241 mijë tonë drithëra nga rreth 326 mijë tonë në vitin 2021. Lufta në Ukrainë, e cila nisi në fund të shkurtit 2021 stepi tregjet fillimisht për sigurinë e bukës, por shumë shpejt kanalet e tregtisë dhe urbanizimit vazhduan normalisht.
Importuesit shqiptarë zhvendosen një pjesë të furnizimeve nga Rusia në Serbi, por sërish vendi ynë shënoi sasinë më të ulët të importit të drithërave së paku që nga viti 2005 kur të dhënat zyrtare nisën të raportoheshin.
Importuesit e mëdhenj të miellit pohuan se vitin e kaluar pati rënie të madhe të kërkesës për miell. Pas mbi furnizimeve, që u kryen në mars nga frika e luftës në Ukrainë, tregu i pakicës ka tërhequr sasi shumë të vogla të miellit. Importuesit pohuan se importi i drithërave po bie për dy arsye kryesore. Së pari rënia e popullsisë nga emigrimi masiv i të rinjve dhe së dyti tkurrja e numrit të bagëtive.
Industria e përpunimit të miellit dhe brumërave është e para, që ndien efektet e emigracionit. Të larguarit janë kryesisht mosha të reja, grup-mosha që konsumon më tepër brumëra. Sa herë që ka valë emigracioni reflektohet menjëherë te konsumi i miellit dhe bukës, pohojnë importuesit.
Të dhënat zyrtare mbi emigracionin në Britaninë e Madhe dhe nga Eurostat tregojnë se të paktën 20 mijë shqiptare kishin kërkuar azil në vendet e BE-së dhe Britani në 9 muajt e parë të vitit të kaluar.
Të larguarit janë shumë më tepër, duke marrë parasysh ikjet në formën e studimeve, bashkimit familjar, kontratat e punës dhe emigrimin e rregullt në SHBA dhe Kanada. Emigrimi me ritme të larta dhe rënia e numrit të lindjeve po tkurr popullsinë vendase.
Rënia e numrit të bagëtive me ritme të shpejta gjithashtu ka tkurrur konsumin e drithërave. Tkurrja e popullsisë në zonat rurale dhe plakja e shpejtë e saj po redukton me shpejtësi numrin e kafshëve.
Fermat e vogla me dy -tre krerë gjedhë, që përbejnë pjesën dërrmuese të fermave blegtorale po shuhen me shpejtësi.
Vetëm gjatë vitit 2021 sipas të dhënave zyrtare të INSTAT numri i bagëtive ra me 7%, ndërsa këtë vit tkurrja pritet të ketë qenë edhe më e lartë, pasi shumë bagëti u therën për mish, si edhe nga kostot e larta të ushqimit. (Monitor)
Shqipëria, si pjesë e mesdheut ka një traditë shekullore të prodhimit të ullirit, por vitet e fundit ka marrë akoma më shumë vëmendje për shkak të potencialit që ka në ekonominë e vendit sa i përket të ardhurave që gjeneron. Po ashtu, një rëndësi të veçantë i jepet edhe për shkak të vlerave që ka. Por si renditet vaji i ullirit, i cili prodhohet në Shqipëri, krahasuar me vendet e tjera? Renditja Botërore EVOO, e cila është krijuar për të promovuar për konsumatorët produktet më të vlerësuara në botë, ka ekzaminuar 18,312 mostra të vajit të ullirit nga 38 vende prodhuese të ullirit ku mes tyre gjendet edhe vendi ynë. Nga këto 38 shtete prodhuese të vajit të ullirit, Shqipëria renditet në vend të 32-të duke u vlerësuar me 157.50 pikë për vitin 2022. Sipas të dhënave të raportit, Shqipëria ka 4 çmime të fituara sa i përket shijes dhe cilësisë së vajit të ullirit.
Në krye të renditjes për vitin 2022 qëndron Italia me vajin më të mirë të ullirit, duke grumbulluar 84,738 pikë dhe me 1,971 çmime të fituara. Në vend të dytë në botë renditet Spanja me 63,007 pikë dhe me 1,393 çmime, ndjekur nga Greqia në vend të tretë më 53,830 pikë. Turqia, Portugalia, Argjentina dhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës ndjekin në renditje në vend të katërt, pestë, gjashtë dhe shtatë. Sa i përket vendeve të fundit gjejmë të renditur Kazakistanin, Azerbajxhanin dhe Emiratet e Bashkuara Arabe. Ndërkohë, Malta dhe Bosnje Hercegovina renditen pas Shqipërisë përkatësisht në vend të 33-të dhe 34-tët.
Sipas të dhënave të “Institutit të Statistikave” në vitin 2021, sipërfaqja gjithsej e drufrutorëve është 87.6 mijë hektarë, ku pjesën më të madhe të sipërfaqes së drufrutorëve për vitin 2021 e zë ulliri me 62,0% ose e thënë ndryshe 54.4 mijë hektarë. Referuar po të dhënave të INSTAT sa i përket prodhimit të ullinjve, në vitin 2021 është regjistruar në 110.164 tonë, duke pësuar një rënie karahasuar me vitin 2020 prej 16.5%. Ullinjtë e kultivuar janë në dy varietete kryesore, ullinjtë varietet për vaj që përfaqësojnë 87,6% të prodhimit ullirit dhe ullinjtë varietet për tavolinë që zënë 12,4%. Nga ana tjetër, sa i përket vitit që sapo lamë pas, biznesi vendas është shprehur se ka pasur një mbiprodhim, thuajse 4 herë më të lartë të vajit të ullirit. Pra, sipas këtij raporti, cilësia e vajit të ullrit shqiptar është ndër më të dobëtat në botë. Pra, nisur nga këto shifra duket se tregu ka mbiprodhim të vajit të ullirit, por referuar renditjes ciliësia nuk është më e mira. Këtë e vërteton edhe varësisa nga importet për këtë produkt. Përpos prodhimit të vajit “Made in Albania” një peshë të konsiderueshme zë edhe produkti i importit. Aktualisht, shumica e vajtit të ullirit vjen nga Italia, si vendi i parë më i madh për importin e vajit të ullirit për Shqipërinë, ndërsa Greqia renditet e dyta. (Scan)
Znj.Krifca! Përsa më sipër dhe referuar deklaratës tuaj të djeshme, kam disa pyetje për Ju, përgjigjet e të cilave mund t’i ktheni po me një deklaratë publike, ose në Emisionin ALERT, kur të keni deshirë dhe mundësi ju. E rëndësishme është që publiku, konsumatorët të kenë një përgjigje dhe informacionin e duhur (personalisht unë jam i qartë). Siç dhe ka gjatë të ndodhë, edhe mund të mos përgjigjeni fare, ne kemi të drejtë vetëm t’ju bëjmë pyetjet.
Cdo fillim viti gjysma e shqiptarëve që jetojnë në zonat rurale presin me padurim fondin që buxheti i shtetit i ka alokuar bujqësisë dhe zhvillimit rural. është pikërisht ky momenti, që dëshmon se cilat janë politikat agrare që do të aplikojë qeveria për mbështetjen e fermerëve përgjatë ciklit të prodhimit bujqësor.
Fermat e vogla me dy -tre krerë gjedhë, që përbejnë pjesën dërrmuese të fermave blegtorale po shuhen me shpejtësi.
