Shëndet

COVID-19 më nuk paraqet emergjencë globale shëndetësore, deklaroi Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH).

Ky njoftim paraqet një hap të rëndësishëm drejt përfundimit të pandemisë që ka vrarë mbi 6.9 milionë persona dhe ka shkaktuar pengesa në ekonominë globale.

“Dje, Komiteti i Emergjencave u takua për herë të 15-të dhe më ka rekomanduar që të shpall të përfunduar emergjencën shëndetësore. E kam pranuar këtë këshillë. Prandaj, me shpresë të madhe unë e shpall të përfunduar emergjencën globale shëndetësore për COVID-19”, tha drejtori i përgjithshëm i OBSH-së, Tedros Adhanom Ghebreyesus.

Komiteti për Emergjenca i OBSH-së fillimisht më 30 janar 2020 kishte shpallur COVID-19 sëmundje që paraqiste kërcënim të nivelit më të lartë.

OBSH tha se pavarësisht se COVID-19 më nuk është emergjencë globale shëndetësore, kjo nuk nënkupton se sëmundja është zhdukur.

Sipas të dhënave të OBSH-së, numri i viktimave nga COVID-19 ka rënë. Në janar të vitit 2021, bota regjistronte mbi 100.000 viktima në javë nga kjo sëmundje, ndërkaq sipas të dhënave të prillit të këtij viti, ky numër është mbi 3.500.

“Megjithatë, kjo nuk nënkupton se COVID-19 nuk është kërcënim global shëndetësor ”, tha Ghebreyesus.

OBSH-ja nuk shpall nisjen apo përfundimin e pandemive, edhe pse kjo organizatë nisi të përdorë termin pandemi për COVID-in në mars të vitit 2020. Vitin e kaluar, presidenti amerikan, Joe Biden, shpalli të përfunduar pandeminë. Rastet e para me sëmundjen COVID-19 u regjistruan për herë të në fund të vitit 2019 në Vuhan të Kinës. Më pas, sëmundja u përhap në mbarë botën. (REL)

Qendra Alert/Alert.al

Aromat e mira janë të këndshme, përveç rasteve kur ke astmë. Në këtë rast, mund të ndodhin reaksione të ndjeshme.

Kudo jemi të rrethuar nga aroma, të mira apo të këqija. Ndonjëherë as e kuptojmë, por hunda jonë është vazhdimisht në veprim. Gjithnjë e më shumë ka substanca aromatike dhe gjithnjë e më shumë njerëz po hasin probleme me këto aroma qëllimmira. Këtu përfshihen sidomos njerëzit me astmë.

Aromat nuk janë gjithmonë të identifikueshme

Aromat nuk janë gjithmonë aq të forta sa ne t’i perceptojmë qartë dhe t’i shmangim ato në përputhje me rrethanat. Ne i thithim ato në mënyrë të pandërgjegjshme. Por të gjitha veprojnë në trurin tonë. Industria ka përfituar nga kjo për një kohë të gjatë. Në supermarkete, aromat përdoren në mënyrë të qëllimshme për të ndikuar në sjelljen e blerësve.

Era e frutave të agrumeve, për shembull, ka një efekt freskues dhe gjallërues dhe bën që shumë klientë të qëndrojnë në një dyqan dhe të blejnë atje ndoshta më shumë sesa menduan fillimisht. Pak njerëz janë të vetëdijshëm se sjellja e tyre mund t’i atribuohet aromave, pasi efekti është në nënndërgjegje.

Por te astmatikët, aromat shpesh perceptohen shumë ndryshe nga njerëzit e shëndetshëm. Tek njerëzit me astmë, membranat e poshtme të mukozës zakonisht janë të infektuara. Aromat e përforcojnë këtë gjendje dhe mund të irritojnë mukozën në atë masë sa që problemet e frymëmarrjes të përkeqësohen apo edhe të shkaktojnë një krizë të rrezikshme astme.

Substancat aromatike janë kudo

Për më shumë se 15 vjet, Shoqata Gjermane e Alergjisë dhe Astmës (DAAB) ka qenë e interesuar për efektet e substancave aromatike që transportohen përmes ajrit. Kështu, në tetor 2020, organizata nisi një anketë në internet për ankesat dhe përvojat e të prekurve. Projekti zgjati deri në shtator 2021 dhe në të morën pjesë rreth 900 persona të prekur.

“Ne dyshojmë për një lidhje me shtimin e aromave në ambjente për qëllime marketingu. Kontakti i të sëmurëve me astma me aromat mund të çojë në çrregullime të ndryshme. Rreth një e treta e tyre kishin reagime negative si ngacmim për kollë, dhimbje koke ose kriza astme”, shpjegon kimistja Silvia Pleschka e DAAB-it.

Sipas OBSH-së, rreth 235 milionë njerëz në mbarë botën jetojnë me astmë bronkiale. Ky numër është vazhdimisht në rritje, ashtu si dhe numri i njerëzve që reagojnë ndaj substanca aromatikeve dhe aromave. Megjithatë nuk është e mundur të thuhet saktësisht se sa njerëz janë të prekur nga efektet negative të substancave aromatike, sipas Pleschka-s.

Një nga arsyet është se simptomat janë kaq të ndryshme. Ato variojnë nga dhimbja e kokës deri te migrena e rëndë, nga rrahjet e zemrës deri te mosndjerit mirë, nga djersitja te vështirësia në gjetjen e fjalëve dhe nga dëshira për t’u kollur deri te kriza e rrezikshme e astmës. Të gjitha këto pamje klinike kanë një shkas të përbashkët: substancat aromatike”.

Ka vetëm pak studime shkencore për këtë problem, si në Gjermani ashtu edhe në vende të tjera. Një studim australian i vitit 2019 bën përjashtim: ai konstaton efektet e substancave aromatike në trupin tonë dhe arrin në përfundimin se substancat aromatike shumë mirë mund të jenë të dëmshme për shëndetin tonë

Aroma është në ajër

Nuk është gjithmonë e qartë se cilat substanca aromatike shkaktojnë vështirësi të rënda në frymëmarrje te astmatikët. Ndryshe nga alergjia ndaj polenit, astmatikët nuk mund të testohen për të zbuluar saktësisht se ndaj cilave aroma reagojnë negativisht. Shumë substanca aromatike përdoren në përqendrime shumë të ulëta, saqë mezi perceptohen, por hyjnë në trupin tonë përmes hundës dhe më pas shkaktojnë reaksione atje.

Ajo që krijon një atmosferë të këndshme për disa përfaqëson një rrezik serioz shëndetësor për të tjerët. Mund të jetë parfumi i fqinjit i varur në shkallët ose shkopinjtë aromatikë në tualetet publike. Njerëzit me astmë shpesh janë tepër të ndjeshëm ndaj aromave. Rrugët e frymëmarrjes ngushtohen, duke rezultuar në mungesë ajri.

Komunikimi është i rëndësishëm

Shpesh personat e ndjeshëm ndaj substanca aromatikëve nuk merren seriozisht nga ata që i rrethojnë. “Është e rëndësishme që problemi të trajtohet hapur, si me familjen ashtu edhe me kolegët dhe të informohet për efektet e mundshme,” këshillon Pleschka. Sepse aromat përdoren gjithashtu shpesh në zyra, për shembull për të krijuar një atmosferë të këndshme. Në shumë zona, substancat aromatike përdoren në formën e spërkatjeve të dhomës ose shkopinjve të parfumit. Kështu ndodh edhe në shtëpi. Por, ndërsa mund t’i eliminojmë kryesisht aromat dhe aromat në mjedisin tonë, kjo nuk është e mundur jashtë sferës sonë private. “Informacioni për anën e errët të substancave aromatikeri si dhe respekti për njerëzit e ndjeshëm dhe të pambrojtur janë shumë të rëndësishme këtu”, shpjegon Silvia Pleschka. (DW)

Qendra Alert/Alert.al

Administrata Amerikane e Ushqimit dhe Barnave miratoi vaksinën kundër virusit respirator sincicial (RSV), një sëmundje që vret mijëra amerikanë çdo vit.

Vaksina ka ende nevojë për miratim nga Qendrat Amerikane për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve përpara se të mund të shpërndahet në publik.

Zyrtarët thonë se vaksina, e quajtur Arexvy nga prodhuesi GSK, është një zbulim i madh që do të shpëtojë shumë jetë.

Mund të jetë në dispozicion për personat mbi 60 vjeç brenda muajve, thonë zyrtarët.

“Aprovimi i sotëm i vaksinës së parë RSV, është një arritje e rëndësishme e shëndetit publik për të parandaluar një sëmundje që mund të jetë kërcënuese për jetën,” tha Dr Peter Marks, i cili drejton Qendrën për Vlerësimin dhe Kërkimin Biologjik në Administratën e Ushqimit dhe Barnave (FDA).

RSV është një sëmundje respiratore që zakonisht rezulton në simptoma të ngjashme me të ftohtit për të rriturit, por mund të jetë e rrezikshme për fëmijët e vegjël, të moshuarit dhe ata me kushte themelore shëndetësore.

Mesatarisht, ai vret 100-300 fëmijë nën moshën 5 vjeç në SHBA çdo vit, sipas CDC.

Ai gjithashtu vret rreth 6,000 deri në 10,000 të rritur mbi 65 vjeç çdo vit dhe shkakton nga 60,000 deri në 120,000 pranime në spital.

Në raste të rënda mund të shkaktojë bronkiolit, i cili përfshin një grumbullim të inflamacionit në mushkëri dhe probleme në frymëmarrje.

Ilaçi ishte mbi 60 vjet në prodhim dhe është i pari që fitoi miratimin për të parandaluar RSV kudo në botë.

Një studim nga GSK, një firmë me bazë në Mbretërinë e Bashkuar, i cili u publikua në shkurt zbuloi një efikasitet vaksine prej 82.6%.

Efektet anësore ishin kryesisht “të lehta ose të moderuara” dhe përfunduan brenda dy ditësh. Më të zakonshmet janë dhimbjet rreth vendit të injektimit ose lodhja.

Qendra Alert/Alert.al

Shkencëtarët po hetojnë kërcënimin e mushkonjave në Skoci, pasi Franca dha alarmin për llojin e mushkonjave tigër aziatikë.

Mushkonjat po fluturojnë drejt veriut në vazhdën e ngrohjes globale. Shkencëtarët kanë gjurmuar përhapjen e këtij insekti të bezdisshëm, që mbart sëmundje në të gjithë Evropën për vite me radhë, por ndikimet shëndetësore për njerëzit janë ende të paqarta.

Tani studiuesit në Mbretërinë e Bashkuar po fillojnë një projekt të madh për të vlerësuar rrezikun e sëmundjeve të shkaktuara nga mushkonjat në Skoci sipas skenarëve aktualë dhe të ardhshëm të ndryshimeve klimatike.

Mushkonjat tigër aziatike po përhapen në temperatura më të nxehta

Mushkonjat tigër aziatike janë bartëse famëkeqe të sëmundjeve serioze, duke përfshirë ethet e dengës, Chikungunya, Nili Perëndimor dhe Zika.

Ndryshimi i klimës do të thotë se kjo specie shumë pushtuese po lulëzon në të gjithë vendet e Mesdheut. Ata pritet të vendosen në të gjithë Anglinë dhe Uellsin në dekadat e ardhshme.

Të mos harrojmë se mushkonjat janë krijesa më vdekjeprurëse në botë, duke vrarë një milion njerëz në vit nga sëmundjet që transmetojnë.

Me origjinë nga Azia Juglindore, mushkonja tigër aziatike, e njohur si Aedes albopictus, është e zezë me shenja të bardha argjendtë dhe më e vogël se mushkonja e zakonshme e shtëpisë, e gjatë midis dy dhe dhjetë milimetra.

Kjo e bën atë më të heshtur dhe të poshtër. Ndryshe nga shumë lloje të tjera të mushkonjave, tigri aziatik gjithashtu kafshon zakonisht gjatë ditës.

Franca ka dhënë alarmin për sa i përket mushkonjave tigër që tashmë tani gjenden në më shumë se gjysmën e Francës. Raporti A2020 nga parlamenti francez paralajmëroi se përhapja e tyre përbën “një rrezik të madh për shëndetin” për dekadat e ardhshme.

Mushkonjat tigër aziatike janë tashmë një problem i madh në jug të vendit, saqë autoritetet lokale nisën një eksperiment tre-vjeçar për t’i kapur ato.

Ja si funksionon. Femrat tërhiqen nga një enë e mbushur me ujë të quajtur Vectrap, në të cilën një ekran i pengon ato të vendosin vezët e tyre dhe muret ngjitëse i pengojnë ato të shpëtojnë. Kjo i lejon shkencëtarët t’i kapin ato përpara se të mund të riprodhohen. Iniciativa si këto zakonisht mbështeten në pjesëmarrjen e vendasve për të vendosur kurthe dhe për të raportuar pamjet.

Qendra Alert/Alert.al