Ekonomi

I ftuar në emisionin “Alert” në News24 nga Granit Sokolaj, Ervin Resuli ekspert i blegtorisë dhe bujqësisë foli për situatën e çmimeve në treg dhe faktorët që kanë ndikuar nga prodhimi deri tek konsumatori.

“Ajo që ka ndodhur me prodhuesit vendor, fashën e fermerëve dhe blegtorëve është fakti se gjatë pandemisë dhe pas pandemisë nuk ka patur një vëmëndje të shtuar për këtë sektor. Në Kosovë gjatë periudhës dhe pas pandemisë patëm një dyfishim të subvencionimeve, ndërsa në Shqipëri nuk ndodhi. Po ashtu, gjatë luftës në Ukrainë, Maqedonia e Veriut “ngrin” çmimet e produkteve bazë dhe prodhuesit vendor i ndihmoi duke iu hequr taksat e karburanteve, uli TVSh etj. Përveç mbështetjes së drejtpërdrejtë kishte edhe iniciativa të ndryshme ligjore që ua bënin më të lehtë përballjen me krizën botërore. Në Shqipëri nuk ndodhi dhe ne po vuajmë pasojat e tyre. Një sektor që nuk u mbështet në 3 vitet e krizës, nga 2020-2022 është normale që të mos kesh një ulje të çmimeve tani. Nëse do ketë ulje të çmimeve në treg nga prodhuesit vendor atëherë jemi në prag të falimentit. Jemi përballë një iniciative të qeverisë për rritjen e pagave, me çfarë do t’i rrisim pagat, në kohën kur fuqia blerëse në Shqipëri po pëson një rënie dita-ditës. Jemi në një lloj handikapi që nevojitet ndërhyrja nga lart për ta zgjidhur, në të kundërt do përpëlitemi në të bërit biznes apo zhvilimin e ekonomisë. Sot, blegtoria konsumon silazhin, jonxhën me çmime që ka mbjellur 1 vit më përpara, impakti se kur mund të lëvizë çmimi i qumështit është periudha shtator-tetor, kur hyjnë produktet e reja që janë mbjellë, trajtuar me çmimet e reja. Është harku kohor kur blegtoria reagon. Çmimet e frutave dhe perimeve të serave, sistemin e ngrohjes e kanë jofunksional, duke bërë që tregun shqiptar “ta mbysë” importi. Brenda 1 muaji do kemi problem me shitjen e prodhimeve, luleshtrydhja është afër çmimet të kostos së prodhimit”-tha Ervin Resuli.

Qendra Alert/Alert.al

I ftuar në emisionin “Alert” në News24 nga Granit Sokolaj, Ilir Pilku ekspert për bujqësinë dhe zhvillimin rural bëri një analizë të 5 viteve të fundit mbi situatën e çmimeve në BE dhe si u ndikua Shqipëria nga kriza botërore.

“Në një analizë kam krahasuar mesataren e 5 viteve të fundit nga 2017 deri në 2022. Kultura e domates, mesatarja e BE në 5 vitet e kaluara rezultonte 122 lekë/kg ndërsa në shkurt të vitit 2023 mesatarja e BE është 266 lekë/kg. Ka një çoroditje të të gjitha normativave, të gjithë strukturës së kostos, si jemi afektuar negativisht? Holanda dhe Franca, dy eksportuesit më të mëdhenj të BE janë tërhequr me 30- 40% të prodhimeve të tyre, për arsye të lëndës djegëse, pra për ngrohjen e serave. Si afektohemi ne nga kjo krizë botërore? Një nga arsyet, plehërat kanë rënë me 40%, urea, por një gjë që ka rënë dhe nuk është ngritur është krahu i punës, nuk gjendet. Ka shkuar dita e punës në 3-3.5 mijë lekë të reja dhe nuk gjendet krah punë. Ndërhyrja që kërkohet nga shteti është një masterplan ekonomik, për të rivitalizuar ekonominë shqiptare. Përkrah kësaj kemi një sistem bankar që nuk reagon pozitivisht ndaj biznesit, vazhdojmë me kosto të larta të kredisë, nuk mbështet këtë lloj sipërmarrje në bujqësi dhe konkurrueshmëria është shumë e lartë. Janë elementë që e ndikojnë kostot dhe kjo është ajo që nuk bëhemi dot konkurrues. Kostot dhe çmimi i tregtuar i produkteve tona është më i lirë se i BE”-u shpreh Ilir Pilku.

Qendra Alert/Alert.al

I ftuar në emisionin “Alert” në News24 nga Granit Sokolaj, Bardhyl Baltëza, anëtar bordi në Bashkimi e Prodhuesve Shqiptarë ka folur për faktorët që kanë ndikuar në rritjen e çmimeve në vendin tonë, a ka raste abuzimesh dhe për mungesën e fuqisë punëtore në të gjitha ndërmarrjet e vendit.

“E gjithë bota është ndikuar nga rritja e çmimeve, por në Shqipëri ka një rritje më të madhe në krahasim me gjendjen ekonomike të vendit tonë. Kostot e industrive në Shqipëri janë rritur për 2 arsye: Janë rritur kostot energjitike, pra është rritur energjia elektrike gati 70-80% dhe është rritur dhe lënda djegëse 2-3 fish. Kjo ka bërë që kostot e prodhimit në shumë fabrika të rriten në përqindje të konsiderueshme. Më e keqja është se ne kemi humbur konkurrueshmërinë në rajon. Pasi vendet e rajonit kanë mbajtur çmime të ulëta të energjisë elektrike për prodhuesit dhe punojnë normalisht me gaz natyral, që është më i lirë. Ne kemi një gjendje shumë të rëndë të fabrikave të çimentos, që pothuajse janë mbyllur nga rritja e kostos së gazit pasi patën një rënie të madhe konkurrueshmërie dhe e njëjta situatë edhe për fabrikat e tullave. Në përgjithësi e gjithë industria ka këtë kolpo, por problem shumë i madh është mungesa e fuqisë punëtore. Në ndërmarrjen tonë s’kemi patur rroga nën 400 mijë lekë, kohët e fundit na kanë ikur shumë punëtorë dhe kemi marrë punonjës nga India. Rinia po ikën, ne s’po bëjmë asgjë, prej vitesh shkollat profesionale i kanë ulur deri në fund. Të gjitha ndërmarrjet të pakten në Bashkimin e Prodhuesve Shqiptar kanë nevojë për fuqi punëtorë. Ka edhe abuzime, janë disa gjëra që nuk justifikohen shumë. Shteti duhet të funksionojë si një ndërmarrje dhe të marrë masa për ato probleme që janë shumë të rëndësishme. Kemi patur 4 rafineri nafte, kishim naftën në shtëpi, ndërsa sot nuk kemi asnjë. Vetem transporti i naftës bruto shkon 100 e ca lekë për litër, llogarite 600 mijë ton sa harxhon Shqipëria në vit, sa harxhojmë ne duke u kthyer në shtet importues. Kemi vite që nuk kemi filozofi si do zhvillohet Shqipëria për të ngritur nivelin e jetesës? Vendet importuese kanë kostot më të larta se vendet prodhuese”-deklaroi Bardhyl Baltëza.

Qendra Alert/Alert.al

Në Pezë të Tiranës u zhvillua takimi i parë i Komitetit të Monitorimit të Programit IPARD III 2021-2027.

Ministrja e Bujqësisë dhe Zhvillimit Rural, Frida Krifca deklaroi sot IPARD II, programi i Bashkimit Evropian për mbështetjen e subjekteve në zinxhirin nga ferma deri tek agropërpunimi dhe zhvillimi i zonave rurale në Shqipëri po rezulton i suksesshëm. Krifca ndër të tjera  informoi se ka përfunduar tashmë puna përgatitore që edhe IPARD III të jetë po aq i suksesshëm, duke pasur në fokus masa të reja mbështetëse edhe për fermerët e rinj dhe gratë që të mos braktisin zonat rurale.

“Me mbështetjen e programit IPARD sipërmarrjet në Shqipëri po ndërtojnë një realitet tjetër në ekonominë e tregut, duke modernizuar ekonominë e vendit dhe zhvilluar zinxhirin bujqësor, sipas standardeve të BE-së ku duam të aderojmë”, tha ministrja Krifca.

Ministrja e Bujqësisë informoi drejtuesit e programit mbi ecurinë e zbatimit të IPARD II, sukseseve dhe vështirësive të këtij programi, dhe asaj që solli në bujqësinë shqiptare duke hapur perspektiva të reja.

Ajo tha se qasja, orientimi i fermerëve dhe sipërmarrjeve që kanë zgjedhur të merren me një sektor të vështirë siç është bujqësia, drejt formalizimit, ekonomizimit dhe të bërit biznes sipas rregullave të BE-së tregon se fermerët tanë, janë ata të parët që na kanë futur në BE.

“Ishte pikërisht kjo bazë pozitive dhe angazhimi ynë gjatë saj që ndikoi në Vendimin e Komisionit Evropian më datë 9 Mars 2022, me një buxhet grant shtesë (BE dhe Qeveri Shqiptare) me 146 milionë Euro ose rreth 52 milionë Euro ose 55% më shumë sesa Programi IPARD II. Instrumenti do të ndihmojë që të gjenerohen më shumë se 79 milionë Euro investime private, të cilat do të prodhojnë vlerë të shtuar në bujqësi, blegtori, agropërpunim. Kjo mbështetje e BE-së, së bashku me kontributet kombëtare publike dhe private, do të injektojë në total mbi 225 milionë euro investime nga 169.9 milionë Euro që janë nën Programin IPARD II) në zonat rurale të Shqipërisë. Nëpërmjet IPARD III ndërtojmë një rrugë të sigurt zhvillimi, në të cilën sektorin e bujqësisë e shohim të integruar si pjesë e një ekosistemi, i cili ofron shërbime pozitive për zonat rurale dhe përbën një gur themeli në zhvillimin e tyre”.

Ajo tha se, objektivi ambicioz i qeverisë është zhvillimi i një bujqësie të qëndrueshme, nën moton e objektivave të BE-së përsa i takon Agjendës së Gjelbër 2030, ku ne kemi angazhime serioze për rritjen e prodhimit organik.

Lajtmotiv i IPARD II ka qenë vendosmëria për tija dalë me zhvillimin e këtij sektori.

“Fituam besimin e Bashkimit Evropian, ndaj dhe shtohen sektorët që do të mbështesim me IPARD III. Përtej masave të aplikuara në IPARD II, në këtë program mbështesim dhe inkurajojmë aktorët ekonomikë që të përdorin raca autoktone, të rivitalizojnë agrosistemet tradicionale, si për shembull ullishtet tradicionale, të rrisin sipërfaqet e certifikuara apo të shfrytëzojnë në mënyrë të qëndrueshme kullotat, burimet peshkore dhe të akuakulturës”, u shpreh Krifca.

Këto masa, vijoi ajo, janë pjesë e strategjisë së re të bujqësisë, dokument i cili drejton punën tonë për shtatë vitet në vijim.

Për herë të parë përmes IPARD II do të zbatohet qasja LEADER, një program që ka transformuar zhvillimin rural në Evropë.

Programin IPARD III do të ndihmojë për herë të parë edhe investimet në infrastrukturën publike në zonat rurale për të sjellë më pranë produktet bujqësore me tregjet ekzistuese, apo të reja që mund të ndërtohen në kuadër të kësaj mase.

Krahas masave të reja të përfshira në këtë program, janë parashikuar edhe sektorë të rinj, që marrin fokus kryesor të tillë si: sektori i Ullirit dhe vajit të Ullirit; bimët mjekësore dhe aromatike dhe përpunimi i produkteve të peshkimit.

Sot vijmë përpara jush me rezultate mjaft pozitive përsa i takon përmbushjes së dokumentacionit të kërkuar lidhur me procesin e marrjes së besimit për zbatimin e buxhetit të Programit IPARD III.

Ndër to mund të rendisim edhe finalizimin me sukses të Marrëveshjes Sektoriale; përgatitjes dhe dorëzimit në kohë të paketës së akreditimit për Autoritetin Menaxhues dhe Agjencinë IPARD, për masat që ne mbartim nga Programi IPARD II (masat 1; 3; 7 dhe 9); përgatitje intensive edhe për masat e reja, të cilat i kemi pjesë përbërëse të Programit IPARD III të tilla si: masa Agro-ambjentale dhe bujqësia organike; Zbatimi i strategjive lokale të zhvillimit – qasja LEADER; Zbatimi në Infrastrukturën Publike Rurale; Shërbimi Ekstensiv dhe ngritja dhe mbrojtja e pyjeve.

Frank Bollen nga DG Agri i KE-së, e konsideroi një ditë unike takimin e Komitetit Monitorues të IPARD II, sepse siç tha ai, “është hera e parë që Komiteti i Monitorimit mblidhet në një zonë rurale dhe mund të shikojmë në realitet jetësimin e mbështetjes në investim”.

Qendra Alert/Alert.al

Autoriteti i Konkurrencës mbylli hetimin e thelluar në tregun e importit, prodhimit dhe shitjes me shumicë të vajit vegjetal, pa konstatuar shkelje ligjore.

Në përfundim të analizës së çmimit të shitjes me shumicë të vajit të lulediellit, rezultoi se, gjatë periudhës hetimore, rritja e çmimit të shitjes me shumicë e bërë prej ndërmarrjeve nën hetim ka reflektuar rritjen e çmimit mesatar të importit.

Po ashtu, u konstatua se çmimet mesatare mujore të shitjes me shumicë nuk janë të përafërta për këto ndërmarrje. Për këto arsye, Komisioni i Konkurrencës, vendosi mbylljen e procedurës së hetimit të thelluar ndaj ndërmarrjeve Agro Blend, Bomira, Devi 20 – Grup, Eqerem-934, Ferra & Co SHPK, Globcom, Kriket-1, Teuta Durres dhe PDF.

Hapja e hetimit të thelluar në tregun e importit, prodhimit dhe shitjes me shumicë të vajit vegjetal u bë më shumë se një vit më parë, në 18 mars 2022. Hetimi u hap në vijim të rritjes së fortë të çmimeve të këtij produkti, në tremujorin e parë të vitit të kaluar dhe përfshiu periudhën kohore nga 20 maj 2021 deri në 18 mars 2022.

Megjithatë, hetimi i thelluar nuk ka evidentuar marrëveshje të ndaluara, sjellje të bashkërenduar apo sjellje të tjera në shkelje të ligjit “Për Mbrojtjen e Konkurrencës”.

Çmimet e vajit vegjetal shënuan një rritje të fortë veçanërisht me shpërthimin e luftës në Ukrainë, por gradualisht, ato nisën të bien në gjysmën e dytë të vitit të kaluar dhe aktualisht janë kthyer afërsisht në nivelet ku ndodheshin përpara valës inflacioniste.

Gjithashtu, Komisioni i Konkurrencës shqyrtoi këtë muaj edhe raportin mbi hetimin paraprak në tregun e prodhimit dhe shitjes me shumicë të betonit në qarkun e Tiranës, Durrësit dhe Elbasanit.

Nga analiza e çmimeve mesatare mujore të shitjeve me shumicë të produktit beton, në qarkun e Tiranës, të Durrësit dhe të Elbasanit është vërejtur se çmimet e aplikuara nga ndërmarrjet janë të ndryshme nga njëra – tjetra dhe ritmi i ndryshimit të tyre është i ndryshëm, duke mos vërejtur shenja të caktimit të çmimeve apo koordinimit të tyre në ritmin e rritjes apo të zbritjes.

Për këto arsye, Komisioni i Konkurrencës, vendosi mbylljen e procedurës së hetimit të paraprak në tregun e prodhimit dhe shitjes me shumicë të betonit në qarkun e Tiranës.

Autoriteti i Konkurrencës vendosi hapjen e hetimit paraprak në tregun e prodhimit dhe tregtimit të betonit në qarqet e Tiranës, Durrësit dhe Elbasanit, në tetor të vitit të kaluar.

Nga monitorimi është konstatuar se disa nga ndërmarrjet konkurrente kanë marrëdhënie tregtare me njëri-tjetrin lidhur me plotësimin e nevojave për furnizim.

Gjithashtu, rritja e çmimit të betonit në të gjitha ndërmarrjet ka ndodhur në të njëjtën kohë në periudhën shkurt-mars të vitit 2022 dhe në të njëjtën masë rreth 30%. Ndërkohë, çmimet e shitjes së produktit beton ndërmjet ndërmarrjeve rezultuan të përafërta, sipas kategorive të betonit.

Bazuar në faktet e mësipërme, Komisioni i Konkurrencës ka vlerësuar se çmimet e përafërta të shitjes së ndërmarrjeve prodhuese të betonit, rritja në të njëjtën periudhë, homogjeniteti i produktit dhe transparenca e tregut, marrëdhëniet tregtare ndërmjet konkurentëve në këtë treg janë të gjithë elementë të cilët mund të çojnë drejt një sjellje të bashkërenduar ndërmjet ndërmarrjeve në qarkun e Tiranës, Durrësit dhe Elbasanit. Megjithatë, në fazën e hetimit nuk janë gjetur prova të një sjelljeje të tillë dhe hetimi paraprak është mbyllur, pa kaluar në fazën e hetimit të thelluar. (Monitor)

Qendra Alert/Alert.al

Propozimi i një mekanizmi për të ulur kostot e transportit të grurit nga Ukraina drejt vendeve të tjera, si dhe forcimi i zinxhirit tregtar, ishin temat ku u fokusua biseda online mes ministres së Bujqësisë dhe Zhvillimit Rural Frida Krifca me ministrin ukrainas të Politikës Agrare dhe Ushqimit, Mykola Solskyi.

Në kushtet e luftës në Ukrainë dhe vendimit të disa shteteve kufitare me të për ndalim të përkohshëm të importeve të grurit dhe produkteve të tjera bujqësore nga Ukraina, ministri ukrainas ka kërkuar një takim me ministren Krifca, për të kërkuar mbështetje mbi propozimin e tyre ndaj Komisionit Evropian, për pagesën e kompensimit për transportin e drithit nga Ukraina drejt Evropës.

Ministrja Krifca është shprehur se, si vend kandidat për anëtarësimin në BE, Shqipëria mbështet çdo mekanizëm apo politikë të Bashkimit Evropian, e cila ul kostot e prodhimit për fermerët shqiptarë, si dhe garanton qëndrueshmëri çmimesh për konsumatorët në tregjet ushqimore.

Një kompensim i tillë do t’i mundësohej vendeve që ndodhen më larg nga kufiri ukrainas të marrin grurë me çmime të përshtatshme. Në të njëjtën kohë, fermerët në vendet fqinje të Ukrainës do të përjetonin më pak presion në lidhje me politikën e çmimeve duke e transmetuar këtë harmoni çmimesh edhe për vendet e tjera.

Biseda u zhvillua ndërsa mbahet në Luksemburg Këshilli i BE-së për Bujqësinë dhe Peshkimin.

Ministrja u ndal në masat e marra nga vendi ynë, me politikat e brendshme për bujqësinë, por edhe me bashkëpunimin rajonal për përballimin e pasigurive.

“Pas agresionit rus ndaj Ukrainës, me Akt normativ u krijua Bordi i Transparencës për monitorimin e çmimeve të produkteve bazë ushqimore, ku përfshihej edhe gruri. U përcaktua detyrimi për subjektet importues për të mbajtur rezerva 3 mujore. Gjithashtu u vunë në dispozicion garancia financiare shtetërore për të lehtësuar aksesin në financë të importuesve, u monitoruan çmimet e shitjes për të garantuar transparencë. Më tej është bërë dhe një punë e madhe për të përfshirë prodhimin dhe përpunimin e drithërave për herë të parë në programin e investimeve IPARD 3″, tha Krifca.

Minisitrja Krifca theksoi gjithashtu, bashkëpunimin e suksesshëm për furnizimin me drithëra në rajonin e Ballkanit Perëndimor, brenda organizmit të Open Balkan.

Gjithashtu, tha Krifca, për të garantuar prodhimin e të së njëjtës sasi gruri dhe rritjen e prodhimit në vend, në vjeshtën e vitit 2022, nëpërmjet Skemës Kombëtare të Mbështetjes në Bujqësi, u nis një masë e re për fermerët kultivues të grurit, nga i cili përfituan mbi 4000 fermerë.

“Marrëveshja e një tregtie të lirë, të pacenuar nga efektet e luftës në Ukrainë, siguron krijimin e pandërprerë të zinxhirit ushqimor në të gjitha vendet e Evropës apo të botës”, u shpreh ministrja.

Qendra Alert/Alert.al

Eurostat ka publikuar të dhënat për çmimet e energjisë për vendet e Europës deri në fund të 6 mujorit të dytë 2022. Çmimi mesatar për konsumatorët familjarë shqiptarë është 0.0976 euro/kwh orë, që e rendit vendin të dytin më të shtrenjtin në rajon, pas Maqedonisë së Veriut (0.103 euro/kwh).

Mali i Zi e ka energjinë pak më lirë se Shqipëria (0.096), Bosnjë dhe Hercegovina (0.0893), Serbia (0.0869). Turqia e ka energjinë 0.087 euro/kwh.

Kosova e kishte energjinë për familjarët më të lirë në Europë deri në fund të vitit 2022, në 0.0637 euro/kwh. Më 1 prill, në Kosovë u shtrenjtua energjia elektrike për 15 për qind dhe kjo është hera e dytë që shtrenjtohet në harkun kohor prej 14 muajsh.

Ndërkohë rreth 200 mijë familje përfituan subvencion mujor për shtrenjtimin e energjisë për sezonin dimëror, ndërkaq gjatë muajve në vijim qeveria do të subvencionojë vetëm familjet në nevojë.

Në Shqipëri në shtator të vitit të kaluar qeveria paralajmëroi që energjia mbi konsumin prej 800 kwh do të shtrenjtohej në 42 lekë/kë orë, për periudhën tetor-dhjetor (nga 9.5 lekë), si rrjedhojë e situatës së vështirë në bursat ndërkombëtare, por më pas u tërhoq nga ky vendim për shkak të përmirësimit të situatës hidrike.

Europa, energjia elektrike shënoi çmime rekord në 2022

Sipas Eurostat, në gjysmën e dytë të vitit 2022, çmimet mesatare të energjisë elektrike për konsumatorët familjarë në Bashkimin Europian, vazhduan të tregojnë një rritje të mprehtë, krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit 2021, nga 23,5 € për 100 kWh në 28,4 € për 100 kWh. Çmimet mesatare të gazit u rritën gjithashtu krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit 2021 nga 7,8 € për 100 kWh në 11,4 € për 100 kWh në gjysmën e dytë të 2022. Këto çmime janë më të lartat e regjistruara nga Eurostat.

Pas një rritjeje të konsiderueshme të çmimeve, që filloi përpara pushtimit rus të Ukrainës, por që u rrit deri në gjysmën e dytë të 2022, çmimet e energjisë elektrike dhe gazit natyror kanë treguar kohët e fundit shenja stabilizimi, pjesërisht për shkak të politikave dhe ndërhyrjeve të qeverive të BE-së.

Vendet e BE-së zgjodhën masa të ndryshme, të tilla si ulja e taksave dhe tarifave, heqja e përkohshme e taksave për konsumatorët, kufizimet e çmimeve, ofrimi i mbështetjes ekonomike ose shpërndarja e kuponëve për konsumatorët, ndërsa disa vende aplikuan çmime të rregulluara.

Krahasuar me gjysmën e dytë të vitit 2022, pesha e taksave në faturën e energjisë elektrike ra ndjeshëm, nga 36% në 16% (-18,3%), ndërsa në çmimin e gazit nga 27% në 14% (-15,8%). Të gjitha vendet e BE-së vendosën ndihma dhe subvencioneve qeveritare ose reduktimi i taksave, për të zbutur kostot e larta të energjisë. Këto masa qeveritare, ndërkohë që kanë ulur çmimet e energjisë për konsumatorin final, kanë rënduar llogaritë e qeverisë.

Ky informacion vjen nga të dhënat për çmimet e energjisë elektrike dhe gazit, të publikuara së fundmi nga Eurostat.

Çmimet e energjisë elektrike rriten në të gjitha vendet e BE-së, përveç Maltës dhe Holandës

Çmimet e energjisë elektrike familjet, u rritën në të gjithë vendet anëtare të BE-së, përveç Maltës (-3%, në monedhë kombëtare) dhe Holandës (-7%), në gjysmën e dytë të 2022, krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit 2021.

Çmimet në Maltë janë të rregulluara, ndërsa qeveria holandeze mbështet konsumatorët me shuma të përgjithshme dhe ulje taksash. Rritjet më të larta u regjistruan në Rumani (+112%), Çeki (+97%), Danimarkë (+70%), Lituani (+65%) dhe Letoni (+59%), ndërsa më të ulëtat ishin në Luksemburg (+3%), Austri dhe Gjermani (+4% secila), dhe Poloni dhe Bullgari (+5% secila).

E shprehur në Euro, çmimet mesatare të energjisë elektrike për familjet në gjysmën e dytë të 2022, ishin më të ulëtat në Hungari (10,8 € për 100 kWh), Bullgari (11,5 €) dhe Maltë (12,8 €) dhe më të lartat në Danimarkë (58,7 €), Belgjikë (44,9 €) dhe Irlandë (42,0 €). (Eurostat)

Qendra Alert/Alert.al

Ndonëse Shqipëria ka peshën më të madhe të bujqësisë në Europë, me rreth 20% të Prodhimit të Brendshëm Bruto, produktet e përpunuara nga industria nuk po rezultojnë konkurruese, përkundrazi po konkurrohen ndjeshëm nga importi.

Sipas një vëzhgimi, qumështi vendas në disa rrjete supermarketesh po shitet 27% më shtrenjtë se qumështi i importit. Konkretisht 1 litër qumësht i sterilizuar vendas kushton 249 lekë në supermarkete. Ndërkohë qumështi i markës italiane “Sterilgarda” kushton 195 lekë, gjithashtu edhe çmimi i “Adoro” është 195 lekë. Më lirë është dhe qumështi nga rajoni, nga Serbia dhe Maqedonia e Veriut.

Prej muajsh, blegtorët dhe fermat janë goditur nga mospërballimi i kostos të mbajtjes të bagëtive. Çmimi i qumështit si lëndë e parë po blihet më shtrenjtë se asnjëherë nga fabrikat e përpunimit, sepse kostot e fermerëve dhe blegtorëve janë rritur pa fund. Shtimin e kostove përpunuesit po e amortizojnë në rritjen e çmimeve të produkteve të bulmetit. Në periudhën 2022-2023, çdo operator në treg ka rritur disa herë çmimet në treg.

Shoqata e Industrisë së Përpunimit të Qumështit tha më herët se çmimi i qumështit që pas pandemisë nga blegtorët është rritur deri 50%. Rritja e çmimit të qumështit ka ardhur nga kostot më të larta të mbajtjes së bagëtive. Në anën tjetër, përpunuesit përveçse po e blejnë qumështin më shtrenjtë, po vuajnë edhe rritjen e kostove nga çmimi i energjisë, gazit, plastikës dhe naftës.

Të gjithë këta faktorë kanë sjellë shtrenjtimin deri në 50% të çmimeve të produkteve shqiptare, duke humbur konkurrueshmërinë me mallrat e importit.

Sasia e qumështit të prodhuar në vend nuk po e plotëson kërkesën e fabrikave përpunuese për prodhim të produkteve të bulmetit.

Kërkesa e lartë për shkak të mungesës së stokut të operatorëve dhe ofertës së ulët ka shtuar presionin për rritje të çmimit të qumështit të freskët të prodhuar nga fermerët.

Operatorët pohojnë se me nisjen e sezonit të pranverës qumështi i deles po shitet nga blegtorët me çmim mbi 160 lekë për litër, duke arritur deri në nivelin e 190 lekë për litër. Shqetësuese për sektorin është edhe marrja e lartë e sasive të qumështit nga baxhot informale.

Mosplotësimi i kërkesës nga prodhimi vendas ka detyruar kompanitë të importojnë qumështin. Për muajt janar shkurt 2023 importet u rritën 9% më shumë krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar sipas të dhënave të Doganave. Tendenca rritëse e importeve nisi që në vitin 2022. Totali i importeve të 2022 u rrit rreth 2% më shumë se 2021.

Kompanitë përpunuese ngrenë shqetësimin e shtrenjtimit të qumështit të deles, por edhe të lopës në nivele shumë herë më të larta se shtetet e tjera. Aktualisht sipas të dhënave të kompanive çmimi i qumështit të lopës për shtet si Itali, Francë dhe Gjermani është ulur nga 68 cent për litër në 58 cent për litër (58,6 lekë për litër), ndërsa çmimi mesatar i shitjes së qumështit të lopës nga fermeri vendas është 75 lekë për litër. (Monitor)

Qendra Alert/Alert.al

Në një studim të posaçëm për Shqipërinë Kombet e Bashkuara kanë evidentuar së paku 8 drejtime, me të cilat qeveria shqiptare mund të gjenerojë fondet e nevojshme për të rritur financimet e mbrojtjes sociale, kryesisht pensioneve dhe personave me asistencë sociale.

Rekomandimet e OKB i paraprijnë masave për parandalimin e varfërisë në moshat e treta.

Dy vitet e fundit pensionet e reja në Shqipëri po rezultojnë gjithnjë e më të ulëta për shkak të mosplotësimit të kritereve nga brezi që punoi në periudhën e tranzicionit më së shumti me paga të ulëta dhe informalitet.

“Hapësira fiskale” përkufizohet si burime të disponueshme si rezultat i kërkimit dhe shfrytëzimit aktiv në të gjitha burimet e mundshme të të ardhurave nga një qeveri. Ekziston një shumëllojshmëri e gjerë opsionesh për të zgjeruar hapësirën fiskale për më shumë burime për mbrojtjen sociale edhe në vendet më të varfra, sugjeron Programi i Kombeve të Bashkuara në “Opsionet strategjike të politikave për financimin e Zhvillimit të Qëndrueshëm”:

1. Zgjerimi i mbulimit të sigurimeve shoqërore dhe të ardhurave nga kontributet;
2. Rritja e të ardhurave tatimore;
3. Eliminimi i flukseve të paligjshme financiare;
4. Rishpërndarja e shpenzimeve publike;
5. Përdorimi i rezervave valutore fiskale që administrohen nga Banka Qendrore;
6. Menaxhimi i borxhit: huamarrja ose ristrukturimi i borxhit sovran;
7. Rritja e ndihmave dhe transfertave;
8. Miratimi i një kuadri makroekonomik më akomodues.

OKB i rishikoi mundësitë fiskale të Shqipërisë që mund të gjenerojnë fonde për pagesat buxhetore në shtresat e varfra përgjatë vitit 2021. Në këtë rishikim u këshillua një opsion që lejon disa deficite fiskale, për shembull në 2% të PBB-së, në mënyrë që vendi mund të rrisë burimet për mbrojtjen sociale pa rrezikuar stabilitetin ekonomik. Megjithatë, në nivelet aktuale të borxhit publik dhe presioneve inflacioniste, ky opsion nuk konsiderohet i realizueshëm.

OKB sugjeron se fizibiliteti i të gjitha alternativave të financimit duhet të vlerësohet nga këndvështrime të gjera.

Së pari, efektet ekonomike të secilës masë duhet të vlerësohen në drejtim të qëndrueshmërisë, promovimit të barazisë dhe përmirësimin e mirëqenies.

Së dyti, është e nevojshme të aksesohet kapaciteti i institucioneve shqiptare, duke përfshirë burimet njerëzore, financiare dhe të TI-së, si dhe strategji të mirë-projektuara për në mënyrë efektive

Së treti, është gjithashtu e nevojshme të vlerësohet se si mund të merren këto masa mbështetje nga aktorë të ndryshëm, të cilët mund të kenë interesa konfliktuale. Disa nga masat si formalizimi i ekonomisë informale, evazioni fiskal, kontrolli dhe lufta kundër flukseve të paligjshme financiare mund të sjellin të ardhura të konsiderueshme, por vetëm vite përpjekjesh të vazhdueshme, ndoshta më shumë se një dekadë. (Monitor)

Qendra Alert/Alert.al