Kryesore

Në AKU ka nisur furtuna. Pak javë pas emërimit të Drejtorit të ri të Përgjithshëm, Edmond Rrushi, ka nisur dhe vala e largimeve dhe riemërimeve. Drejtori i Përgjithashëm i AKU ka liruar nga detyra ditën e djeshme, pa asnjë motivacion, 6 inspektorë dhe i ka emëruar ata ne drejtoritë rajonale në rrethe tjera. Alert.al ka mësuar se, inspektorët e AKU Tiranë janë liruar nga detyra që mbanin në kryeqytet dhe janë “degdisur” në qarqe të tjera, megjithëse kanë thuajse 10 vjet apo edhe më shumë që punojnë në këtë drejtori dhe që vendbanimin e kanë në Tiranë. Pas lirimit ata janë emëruar në Dibër, Gjirokastrës, Vlorë, Berat, Fier etj, pa asnjë motivacion për lëvizjen e tyre.
Drejtoria Rajonale e AKU Tiranë inspekton bizneset më të mëdha në vend e për pasojë, ka të ngjarë që drejtorit i duhen njerëz të besuar. Ndaj ka ardhur edhe kjo lëvizje e menjëhershme. Të gjithë drejtorët e AKU, që fatkeqësisht kanë qenë të shumtë në këto 13 vjet, që kur është krijuar ky institucion, i kanë nisur ndryshimet për interesa personale dhe partiake në Drejtorinë e Përgjithshme apo edhe me krerët e drejtorive rajonale. Ndërsa drejtori i fundit duket se, do të kompletojë fillimisht “ushtrinë” e tij, më pas do të vendosë dhe “gjeneralët”.

Që në muajin shkurt të vitit 2020, Qendra ALERT i ka kërkuar Komisionit Parlamentar të Veprimtarive Prodhuese që të mos miratojë nxjerrjen e Autoritetit Kombëtar të Ushqimit nga Shërbimi Civil, në kohën kur po bëheshin ndryshime në Ligjin “Për Ushqimin”. Madje, paralajmeroi deputetët dhe Ministrin e Bujqësisë të asaj kohe, Niko Peleshi, se AKU do të kthehej në një “fushë shahu” me një lojtar, i cili do t’a kthente këtë në një institucion të pavlerë, me njerëz që do të ishin gjithmonë nën trysninë e drejtuesve, të cilët mund t’i largonin nga detyra qoftë dhe pa asnjë arsye. Kjo do të bënte cënim të rëndë të cilësisë së inspektimeve dhe shkatërrim të sigurisë ushqimore, siç dhe ka ndodhur.
Qendra ALERT

Me një diplomatike dhe të “ëmbël” Raporti i Komisionit për Shqipërinë 2023 vazhdon t’a konsiderojë shqëtësuesë çeshtjen e sigurisë ushqimore, veterinarisë dhe mbrojtjes së bimëve.
Për sa i përket Kapitullit 12, Siguria ushqimore, politika veterinare dhe fitosanitare, raporti vëren se progresi është shumë i vogël, ose siç e quan KE, “Progres i kufizuar”. Shqetësime për Brukselin ka në të gjithë sektorët që përfshin ky kapitull, ndërsa rekomandimet e vitit të kaluar nuk janë zbatuar plotësisht.
“Është arritur progres i kufizuar veçanërisht gjatë periudhës raportuese për harmonizimin me acquis për kontrollet zyrtare, shëndetin e kafshëve dhe bimëve. Puna ka filluar, por nevojiten përpjekje të mëtejshme të rëndësishme…”, thotë ndër të tjera raporti.
Në lidhje me rekomandimet që nuk janë zbatuar, KE kërkon që Shqipëria “të punojë për për përafrimin e legjislacionit kombëtar me acquis në kuadër të politikave sektoriale kombëtare, veçanërisht për ligjet përkatëse për kontrollet zyrtare, shëndetin e kafshëve dhe shëndeti i bimëve; për finalizimin e personelit të shërbimit veterinar në mënyrë që të sigurohet që ai të jetë plotësisht funksional, si dhe ëë forcojë kapacitetin për të zbatuar programe efektive të mbikëqyrjes dhe vaksinimit mbi sëmundjet kryesore infektive të kafshëve, duke përfshirë tërbimin; të vazhdojnë në mënyrë efikase të zbatojë programin e vaksinimit të tërbimit në vitin 2024”.
KE vëren gjithashtu se ka ende mangësi në planifikimet e inspektimeve me bazë risku, ndërsa “zeron” punën e Paneleve Shkencore. “Duhet ende punë e rëndësishme për të të zvogëluar barrën administrative për planifikimin dhe raportimin mbi kontrollet zyrtare të bazuara në risk dhe për të siguruar që të dhënat kombëtare të jenë transparente. Pavarësisht krijimit të Panelit Shkencor në Qershor 2022 dhe shkurt 2023, rezultatet e punës së tij nuk janë ende publike”, thekson raporti.

Edhe Politikat Veterinare mbeten te “Përparimi i Kufizuar”, dhe sipas raportit, reforma të mëtejshme strukturore janë ende e nevojshme për të pasur një zinxhir të qartë komandimi dhe linjë komunikimi/raportimi, në linjë me acquis të BE-së. “Burimet e duhura njerëzore duhet të sigurohen duke plotësuar vendet e lira në Drejtorinë e Përgjithshme që merret me sigurinë ushqimore, veterinare dhe mbrojtjen e bimëve”, vijin raporti.
“Për më tepër, ndërkohë që Autoriteti Kombëtar i Veterinarisë dhe Mbrojtjes së Bimëve e rriti atë, stafi veterinar, reforma e sektorit veterinar mbetet e paplotë. Punë e rëndësishme mbetet ende për t’u bërë dhe nevojiten hapa për të ngritur kapacitetin e nevojshëm për mbikëqyrjen pasive dhe aktive, duke përfshirë vlerësime të besueshme të prevalencës së sëmundjeve. Kërkohet gjithashtu punë thelbësore për të dhënat, analiza dhe mbi projektimin, planifikimin dhe zbatimin e sistemeve efektive për sëmundjet, parandalimin dhe/ose çrrënjosjen. Shqipëria vazhdoi punën e saj për sëmundjet e kafshëve përmes dy fushatave të vaksinimit kundër tërbimit dhe zbatimin e programeve të kontrollit dhe çrrënjosjes për monitorim e brucelozës dhe tuberkulozit në tufat e bagëtive. Kërkohet punë thelbësore për të përmirësuar regjistrin e kafshëve me informacion shtesë mbi kafshë të tjera, të tilla si derrat, kuajt dhe shpendët, siç referohen në acquis të BE-së, për të siguruar që të krijohen sisteme të qëndrueshme gjurmueshmërie për ushqimet me origjinë shtazore”, thekson raporti.
Por, për Komisioni Evropian, shqetësim serioz duket se mbetet Plani Kombëtar i Monitorimit të Mbetjeve. “Në veçanti për sa i përket mjekësisë veterinare, produkteve, mbetjeve të pesticideve, metaleve të rënda dhe mykotoksinat në kafshët e gjalla dhe produktet me origjinë shtazore. Nuk ka ende metoda të vertetuara të verifikimit për të garantuar besueshmërinë e rezultatet për llojet dhe mallrat përkatëse”, thekson raporti, sipas të cilit, “është bërë përparim i kufizuar në zhvillimin e kapaciteteve dhe metodave të akreditimit dhe validimit për rrjetin laboratorik të Shqipërisë”.
Edhe Testimi i qumështit të papërpunuar, në optikën e Komisionit Evropian përbën ende shqetësim për konsumatorët dhe sigurinë ushqimore.
“Testimi i qumështit të papërpunuar është përfshrë në planin zyrtar të kontrollit të vitit 2023, por nevojitet më shumë progres në zhvillimin e udhërrëfyesve për përmirësimin e cilësisë së tij”, thuhet në raport, ndërsa “progresi në politikën fitosanitare mbetet i kufizuar. Shqipëria miratoi një plan veprimi për përdorimi i qëndrueshëm i produkteve për mbrojtjen e bimëve, por ligji për shëndetin e bimëve mbetet për t’u miratuar”.
Ndërsa pa asnjë përparim vazhdon të mbetet çështja e OMGJ-ve. “Asnjë përparim nuk është bërë në lidhje me ushqimin apo organizmat e modifikuar gjenetikisht dhe legjislacioni është ende për t’u adoptuar”, thekson raporti i Komisionit Evropian.

Qendra ALERT

Nga Alketa ÇEKU*

‘Ne jemi çfare hamë’. Kjo shprehje citohet shpesh nga mjekë dhe dietologë. Por, në Shqipëri shpesh qytararët nuk e dinë çfarë konsumojnë, kjo pasi produktet ushqimore tregtohen pa informacionin e nevojshem dhe herë herë duke mashtruar dhe shkelur hapur Ligjin “Për Ushqimin”, si dhe Vendimin e Këshillit të Ministrave Nr.434, datë 11.7.2018 “Për Etiketimin e Ushqimeve dhe Informimin e Konsumatorit”.
Rastet që do të paraqesim janë fotografuar në disa supermarkete, ku shihet qarte se filetot, krahet, cungu i pulës dhe pulat tregetohen pa asnje informacion mbi origjinën e produktit.

Blerësi tentohet të manipulohet me etiketën pule e freskët, por mungon origjina për të kuptuar nëse eshte pulë importi ose e vendit, vendi i origjinës, prodhuesi, importuesi, tregtari dhe afatet e përdorimit.
Konsumatorët janë në ‘terr informativ’ ne lidhje me produktet që konsumojnë, sepse subjektet i tregëtojnë duke anashkaluar bazën ligjore, ku saktëshet se, duhet të deklarohet vendi i origjinës ose i prejardhjes për produktet ushqimore të importit.
Në marketet dhe supermarketet e kryeqytetit, siç tregojnë edhe fotot, informacioni i vetëm që ka blerësi është çmimi i shitjes.
Mungesa e etiketimit i hap rrugën manipulimit dhe mashtrimit që mund t’i bëhet konsumatorit. Por, kjo është vetëm maja e ajsbergut, pasi ne Tiranë, kryesisht dyqanet që tregetojnë mish nuk informojnë blerësin jovetëm për origjinën e mishit, thertoren etj, por edhe për çmimin.
Këto foto janë shkrepur në disa dyqane mishi në kryeqytet. Mungon jo vetem informacioni për origjinën e produktit, por edhe çmimi.
Tregëtimi i mishit dhe i nënprodukteve të tij pa deklaruar çmimin i hap rrugë abuzimit, duke ndikuar drejtperdrejt te xhepi i qytatarëve.

Edhe pse ligjet dhe udhezimet janë të qarta, mjafton një vëzhgim në dyqanet e kryeqytetit për të kuptuar se, ato janë të pazbatueshme.
Blerësi nuk ka asnje informacion të saktë nëse mishi është vendi ose i ardhur nga shtetet tjera. Në mungesë të çmimit dhe etiketës infomuese, që duhet të vendoset te një pjesë e dukshme e banakut dhe të tregojë origjinën e mishit, kohën kur është therur dhe mënyrën ruajtjes, konsumatorit i mbetet vetëm të besojë atë që thotë shitësi dhe jo atë që duhet të lexonte të deklaruar në etiketë.
Shpeshherë, në rrjetet e supermarketeve ka produkte të tilla me mbishkrimin “fileto pule (apo dhe produkte të tjera) X kompani”. Por këto kompani, jovetëm që nuk kanë stabilimente për mbarështimin e pula për mish, por nuk janë as importues. Me mijëra konsumatorë mashtrohen çdo ditë, ndërkohë që produktet mund dhe janë të importuara nga Brazili, Zelanda e Re, Hungaria etj, i importon X kompani, i blen një tjetër Y kompani, i shet te rrjeti i marketit dhe konsumatori nuk është në dijeni të këtyre detajeve. Për të mos diskutuar më tej se sa herë ngrihen e shkrihen, gjë kjo tërësisht e ndaluar.
Autoriteti Kombëtar i Ushqimit është institucioni që ka për detyrë të inspektojë e kontrollojë çdo subjekt dhe operator biznesi ushqimor. Shkelje të tilla janë lehtësisht të verifikueshme nga inspektorët, mjafton që cilësia e inspektimit të jetë në nivelet e duhura.

*Autorja e shkrimit është gazetare në fushën investigative, me një eksperiencë 10-vjeçare. Ish-kryeredaktore e emisionit investigativ “Boom” dhe aktualisht gazetare ingestigative në Ora Neës.

** Ky publikim është prodhuar në kuadër të projektit “ALERT pë mbrojtjen e konsumatorit”, me mbështetjen e Programit #SustainMedia, i bashkëfinancuar nga Bashkimi Evropian dhe Qeveria Gjermane. Përmbajtja e tij është përgjegjësi e vetme e Qendrës ALERT dhe nuk pasqyron domosdoshmërisht pikëpamjet e BE-së ose të qeverisë gjermane.

Raporti i Kontrollit te Larte te Shtetir, duket se ka bere “kurbanin” e pare ne AKU. Drejtoresha e Pergjithshme e ketij institucioni, Jeta Deda i ka paraqitur sot Ministres se Bujqesise dhe Zhvillimit Rural doreheqjen e saj, pas 2 vjetesh ne krye te ketij institucioni.

Megjithese zyrtarisht Deda ka lene drejtimin e AKU per faktin se do te marre nje detyre te re, ka te ngjare qe raporti qindra faqe i KLSH per nje periudhe 3-vjeçare, ka qene shkaku kryesor. Raporti me qindra faqe megjithese paraprak dhe finali pritet te publikohet nga KLSH me 23 nentor, ka detyruar Deden te jape doreheqjen.

Menaxhimi jo i mire i situates se gripit te shpendeve, kontrollitbte vezeve te mbetura nga pularite qe iu ngordhen shpendet, e mbi 20 milione kokrrave te importuara nga Serbia e Turqia nga keto 3 kompani, deri sallamet Wudy, falja e gjobave ndaj bizneseve dhe emeriket pa kriter.

Deda ne oren 16:00 ka mbledhur drejtoret rajonale te AKU, te cileve iu ka bere te ditur doreheqjen, si dhe stafin e Drejtorise se Pergjithshme.

vijon…