Eshtë sugjeruar prej kohësh që kuzhina të caktuara përdorin erëza më shpesh për t’u mbrojtur nga sëmundjet që vijnë nga ushqimi – a është e vërtetë kjo?
Keni menduar ndonjëherë pse ushqimi pikant shoqërohet me vende të nxehta si Tajlanda dhe India, ndërsa vendet e ftohta kanë tendencë të kenë menu më të butë? Ekzistojnë mjaft teori se pse njerëzit në vende të nxehta mund të preferojnë ushqime pikante, duke filluar që të djersitni për t’u ftohur, deri tek mbulimi i shijes së mishit.
Një teori e veçantë që është pranuar gjerësisht është se ushqimi pikant është favorizuar tradicionalisht në vendet e nxehta sepse luan një rol të rëndësishëm në mbajtjen e njerëzve të shëndetshëm. Shumë erëza kanë treguar të kenë disa shkallë të aktivitetit antimikrobik,kështu që ato mund të zvogëlojnë rrezikun e helmimit nga ushqimi.
Sëmundjet që vijnë nga ushqimi shkaktojnë qindra mijëra vdekje çdo vit dhe Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH) vlerëson se më shumë se një në çdo dhjetë njerëz në të gjithë botën kanë vuajtur nga një infeksion i transmetuar nga ushqimi. A mundet që njerëzit në zonat me rreziqet më të mëdha të infektimit nga ushqimi të favorizojnë erëzat për të ndihmuar në uljen e rrezikut?
Gastronomia darviniane
Kjo hipotezë, ndonjëherë e referuar si ‘gastronomi darviniane’, është konsideruar si një shembull bindës i evolucionit kulturor: domethënë, praktikat kulturore që ndihmojnë mbijetesën në një mjedis të veçantë mund të kalohen në mënyrë preferenciale në shumë breza, qoftë me vetëdije apo pa vetëdije, nëse ato u japin njerëzve një shans më të madh për të mbijetuar.
Për të provuar këtë hipotezë u përdorën një bazë të dhënash globale me më shumë se 33,000 receta nga 70 kuzhina të ndryshme në të gjithë botën. Midis tyre, këto receta përmbanin mbi 90 erëza të ndryshme. U zbulua se vendet më të nxehta përdorin më shumë erëza për recetë, por kjo është kryesisht për shkak të modeleve të ngjashmërisë midis kulturave të lidhura dhe atyre fqinje.
A është e vërtetë kjo teori?
Kulturat në afërsi (për shembull, dy kuzhina nga Azia Juglindore) do të priren të jenë më të ngjashme me njëra-tjetrën sesa me kuzhinat më të largëta (p.sh. me një kuzhinë skandinave) dhe ato gjithashtu do të kenë tendencë të kenë mjedise më të ngjashme (si temperature mesatare). Gjetja se ka më shumë erëza të përdorura në vendet më të nxehta nuk tregon se është moti i nxehtë që shtyn në përdorimin e erëzave, sepse mund të ndodhë që shumë kuzhina të ngjashme që kanë ushqim pikant (si kuzhinat e Azisë Juglindore) ndodhin të jenë të gjitha pranë njëra-tjetres në një rajon më të nxehtë. Pra, janë përdorur teknika analitike të zhvilluara në biologjinë evolucionare që rregullohen si për vendndodhjen ashtu edhe për marrëdhëniet midis kulturave.
Treguam se ushqimi me erëza gjendet në zona me rrezik më të lartë të sëmundjeve që vijnë nga ushqimi. Në shikim të parë, kjo mund të duket si një provë e mirë që erëzat janë një përshtatje për uljen e infeksionit që vjen nga ushqimi. Por ka shumë të ngjarë të jetë një pasqyrim i faktit se kuzhina pikante përdoret në rajone që kanë te ardhura te ulëta për një sërë arsyesh të ndryshme. Për shembull, përdorimi i erëzave lidhet gjithashtu me rrezikun e infektimit nga sëmundjet që nuk kanë asnjë lidhje me ushqimin (si malarja). Për shkak të kësaj, ushqimi pikant shoqërohet me jetëgjatësi më të ulët, jo sepse të shkurton jetën, por sepse ushqimi pikant tenton të gjendet në rajone me status më të ulët socio-ekonomik.
Atëherë, pse gjendet ushqim pikant në vende të caktuara?
Marrëdhëniet e ndërlidhura midis të gjitha këtyre aspekteve të ndryshme të kulturës, shoqërisë dhe mjedisit e bëjnë të vështirë identifikimin e marrëdhënieve kuptimore, shkakësore për tiparet kulturore si kuzhina. Ushqimet pikante nuk shpjegohen nga ndryshimi i klimës, dendësia e popullsisë njerëzore ose larmia kulturore.
Modelet e përdorimit të erëzave nuk duket se drejtohen nga biodiversiteti, as nga numri i kulturave të ndryshme të rritura ose nga numri i erëzave që rriten natyrshëm në zonë. Marrëdhënia midis erëzave, statusit socio-ekonomik dhe rezultateve shëndetësore nuk duket se drejtohet nga historia koloniale ose nga fituesit dhe humbësit në tregtinë globale të erëzave. Nuk ka gjithashtu asnjë lidhje midis përbërësve të tjerë antimikrobikë në receta dhe rrezikut të infeksionit. Pra, ndërsa nuk mund të shpjegohen modelet e përdorimit të erëzave në kuzhinat globale, nuk duket se ato drejtohen kryesisht nga adaptimi kulturor ndaj rrezikut më të lartë të infeksionit ushqimor.
Marrë nga newfoodmagazine.com
Qendra Alert – Alert.al
LEAVE A COMMENT