Menu

Teknologji

122 milion euro për dixhitalizimin në BE, si përfiton Shqipëria

Dixhitalizimi, investimet në transformime dixhitale të institucioneve e biznesve dhe përqafimi i trendëve të fundit si Inteligjenca Artificiale duket se janë tashmë në fokus të institucioneve europiane. Së fundmi, Komisioni Evropian bëri me dije një program financimi nga i cili edhe Shqipëria mund të përfitojë, në tortën totale të financimit prej 122 milion euro.

Komisioni Europian hapi grupin e parë të thirrjeve për propozime në kuadër të Programit Kryesor të Punës 2023-2024 të Programit të Europës Dixhitale për të forcuar teknologjitë dhe kompetencat dixhitale në të gjithë BE-në. Thirrjet, me vlerë mbi 122 milionë euro, janë të hapura për biznese, administrata publike dhe subjekte të tjera nga Shtetet Anëtare të BE-së, vendet EFTA/ZEE dhe vendet e asociuara, sikurse Shqipëria.

Ky raund investimi do të mbulojë fushën e ndërtimit dhe transformimin dixhital, me 32 milionë euro për projektet që lidhen me Rrjetin e Qendrave më të Sigurta të Internetit që do të ndihmojnë të miturit të trajtojnë rreziqet në internet dhe do t’u mundësojnë qytetarëve të raportojnë në mënyrë anonime rastet e abuzimit seksual të fëmijëve në internet.

Do të ketë gjithashtu investime në qendrat e Observatorit Europian të Mediave Dixhitale që kontribuojnë në luftën kundër dezinformimit në të gjithë Evropën, kuadrin referues të kursimit të energjisë të BE-së, i cili do të lehtësojë zhvillimin e një aplikacioni për të ndihmuar qytetarët të reduktojnë konsumin e energjisë, si dhe një sistem IT për të mbështetur heqjen e materialeve të abuzimit seksual të fëmijëve në internet.

Për më tepër, 31 milionë euro do të mbështesin projektet në fushën e të dhënave, me investime në projektin ‘Genome for Europe’ për të krijuar një bazë të dhënash referuese të gjenomit evropian që do të nxisë përparime të mëdha në kërkimin, inovacionin, parandalimin e sëmundjeve dhe ofrimin e kujdesit shëndetësor.

Projektet në fushën e infrastrukturës cloud do të marrin 25 milionë euro në grante për të mbështetur Zyrën e Shfrytëzimit të Projektit të Rëndësishëm të Interesit të Përbashkët Evropian (IPCEI), e cila do të mbështesë zhvillimin e një platforme të sigurt bashkëpunimi për industrinë e aeronautikës dhe sigurisë.

Gjithashtu do të ketë 18 milionë euro për projektet në fushën e Inteligjencës Artificiale dhe 16 milionë euro për promovimin e aftësive të avancuara dixhitale, me financim për rritjen e aftësive dixhitale të nxënësve të rinj, me fokus tek vajzat e reja. Komisioni Europian bën me dije se, afati i fundit për aplikim në këto thirrje është 26 shtator 2023. (Monitor)

Qendra Alert/Alert.al

Krijuesi i ChatGPT pranon ndikimin e Inteligjencës Artificiale në ekonomi, përmes zëvendësimit të vendeve të punës

Sam Altman CEO i OpenAI, kompania që ka krijuar ChatGPT, dëshmoi përpara një komiteti të Senatit rreth mundësive dhe grackave që mund të sjellë kjo teknologji.

Pas ChatGPT, për çështje muajsh disa modele të Inteligjencës artificiale iu bashkuan tregut. Dhe sipas Altman, tashmë duhet krijuar një agjenci e re që të licencojë të gjitha kompanitë e Inteligjencës Artificiale.

ChatGPT dhe programe të ngjashme më të mund të gjenerojnë përgjigje të ngjashme me ato të njerëzve kur u bëhen pyetje. Por me raste këto përgjigje mund të jenë të pasakta.

Altman nuk ka ngurruar që të adresojë pyetje etike që mund të ngrihen nga përdorimi i inteligjencës artificiale dhe ka kërkuar më shumë rregullim të tregut. Ai u shpreh se Inteligjenca Artificiale mund të jetë po aq e rëndësishme sa shtypi i shkruar në fillesat e tij, por i pranoi rreziqet potenciale që mund të vinë me të. Ai gjithashtu pranoi ndikimin që mund të ketë AI në ekonomi, duke përfshirë gjasat që teknologjia e AI mund të zëvendësojë disa vende pune, duke çuar në pushime nga puna në fusha të caktuara.

Qendra Alert/Alert.al

BE, gati draft-rregulloren për Inteligjencën Artificiale

Parlamenti Europian votoi këtë të enjte me shumicë dërrmuese një draft-rregullore që do të sigurojë “zhvillimin në mënyrë etike” të Inteligjencës Artificiale.

Votimi u krye në një seancë të përbashkët të komiteteve të tregut të brendshëm dhe të lirive civile, shtoi dispozita të reja në tekstin origjinal të propozuar nga Komisioni Evropian, veçanërisht detyrimet mbi të ashtuquajturat modele të themelimit gjenerues, si ChatGPT, një chatbot i zhvilluar nga OpenAI që ka revolucionarizuar industrinë e teknologjisë.

Amendamenti ka si qëllim që të sigurohet që chatbot-et të jenë transparentë, të përfshinë opsione sigurie kundër përmbajtjeve të palejuara nën ligjin e Bashkimit Europian dhe të respektojnë të drejtat kryesore si liria e shprehjes.

Deputetët e PE-së, po ashtu duan të ndalojnë atë që është cilësuar si përdorime ndërhyrëse apo diskriminuese të Inteligjencës Artificiale, të tilla si identifikimi biometrik në vende publike dhe sisteme të njohjes së emocioneve.

Projekt-rregullorja e së enjtes u aprovua me 84 vota pro, shtatë kundër dhe 12 abstenime. Megjithatë, deputetet duhet ta kalojnë draftin në një seanca tjetër plenare negociuese me shtetet anëtare.

Këto bisedime, të njohura në Bruksel si “trilogje”, pritet të rezultojnë në një tekst kompromisi që më pas do të bëhet ligj.

Akti i Inteligjencës Artificiale u propozua për herë të parë nga Komisioni në prill 2021 dhe i ndan sistemet e Inteligjencës Artificiale në katër kategori, sipas rrezikut që ato paraqesin për shoqërinë.

Qendra Alert/Alert.al

A po e zëvendëson Inteligjenca Artificiale edhe mjekun?

Sipas një studimi të publikuar në “Jama Internal Medicine”, Inteligjenca Artificiale thuhet se është më empatike se disa mjekë në përgjigjen ndaj pacientëve.

Kjo nuk do të thotë që chatbot mund të zëvendësojë një mjek prej mishi e gjaku, pasi rreziqet e dhënies së informacionit të gabuar janë gjithmonë të larta dhe përgjigjet e ChatGPT duhet të shqyrtohen gjithmonë nga një sy i njeriut. Por, ndoshta mund të punonte si asistent.

Studiuesit përdorën të dhëna të mbledhura nga forumi Reddit AskDocs, ku njerëzit mund t’u bëjnë specialistëve pyetje shëndetësore. Pasi zgjodhën 195 pyetje dhe përgjigje të rastësishme, ata i bënë ChatGPT të njëjtat pyetje.

Së fundi, tre profesionistë të kujdesit shëndetësor vlerësuan cilësinë e përgjigjeve, pa e ditur nëse ato ishin dhënë nga mjekë të vërtetë apo nga inteligjenca artificiale.

Profesionistët preferonin pothuajse gjithmonë përgjigjet e dhëna nga ChatGPT, të cilat vlerësoheshin si të mira ose të shkëlqyera në 79% të rasteve, krahasuar me 22% të atyre që jepnin mjekët.

45% e rekomandimeve chatbot u vlerësuan empatike ose shumë empatike, kundrejt 5% të dhëna nga mjekët. Në përgjithësi, mbi një e katërta e përgjigjeve njerëzore u konsideruan me cilësi të papranueshme, kundrejt më pak se 3% për ChatGPT.

Një nga pyetjet e bëra, me përgjigjen e dyfishtë nga mjeku dhe ChatGPT ishte një person që pyeti nëse rrezikonte të verbohej pasi kishte një spërkatje të pjesës së bardhë të syrit.

ChatGPT përgjigjet duke kuptuar frikën e pacientit dhe vazhdon të shtojë shtatë fjali të tjera me këshilla dhe siguri për pamundësinë e humbjes së shikimit. Një mjek i përgjigjet në mënyrë lakonike: “Unë do të thosha se nuk do të kesh asnjë problem”.

Duket se sekreti i ndjeshmërisë më të madhe të ChatGPT qëndron në gjatësinë e përgjigjeve të tij, të cilat ndoshta për këtë arsye kanë marrë rezultate më të larta.

“Studimi nuk pohon se ChatGPT mund të zëvendësojë mjekët, por pyet veten nëse dhe si mund t’i ndihmojë ata të gjenerojnë përgjigje për pacientët,” shpjegon James Davenport, një profesor që nuk është i përfshirë në hulumtim.

Një nga problemet kryesore që rrjedh nga përdorimi i chatbot-it (në këtë dhe në fusha të tjera) është rreziku i gjenerimit të informacionit të gabuar.

“Unë shqetësohem se do të përhapet dezinformata”, nënvizon David Asch, profesor i mjekësisë i cili nuk ishte i përfshirë në studimin.

“ChatGPT komunikon me të vërtetë në mënyrë efektive, dhe kjo në mënyrë paradoksale është një problem sepse e bën atë shumë të besueshëm”.

Nga ana tjetër, do të mjaftonte të besonim fjalët e vetë chatbot-it për të kuptuar se nuk është ende rasti për t’i dhënë atij një diplomë në mjekësi. Kur CNN pyeti Inteligjencën Artificiale nëse ishte mjek, ai u përgjigj: “Nëse ishte është e vërtetë që unë jam një model i trajnuar i të folurit me një sasi të madhe informacioni, nuk jam një profesionist i licencuar i kujdesit shëndetësor dhe nuk jam në gjendje të jap diagnozë mjekësore, trajtim ose këshilla.”

Qendra Alert/Alert.al

Studimi: Si ndikon përdorimi i celularit për kohë të gjatë në shëndetin e zemrës

Të flasësh në celular për 30 ose më shumë minuta në javë shoqërohet me një rritje prej 12% të rrezikut të presionit të lartë të gjakut, sipas një studimi të publikuar në revistën European Heart Journal – Digital Health, revista online e Shoqatës Europiane të Kardiologjisë.

Studimi përdori të dhëna nga baza e të dhënave mjekësore Biobank në Mbretërinë e Bashkuar.

Janë përfshirë gjithsej 212,046 të rritur të moshës 37-73 vjeç pa hipertension. Gjithashtu, përmes një pyetësori u mblodhën informacione rreth përdorimit të telefonit celular për kryerjen dhe marrjen e telefonatave.

Hulumtuesit më pas analizuan lidhjen midis përdorimit të celularit dhe hipertensionit, pas përshtatjes për moshën, gjininë, indeksin e masës trupore, racën, historinë familjare të hipertensionit, arsimin, statusin e pirjes së duhanit, presionin e gjakut, lipidet e gjakut, inflamacionin, glukozën në gjak, veshkat, funksionin dhe përdorimin e medikamenteve për të ulur kolesterolin ose nivelet e glukozës në gjak.

Gjatë një periudhë prej 12 vitesh, 7% e pjesëmarrësve zhvilluan hipertension. Përdoruesit e telefonave celularë kishin një rrezik 7% më të lartë të hipertensionit në krahasim me jo-përdoruesit.

Ata që flisnin për 30 minuta ose më shumë në javë kishin 12 për qind më shumë gjasa të kishin presion të lartë të gjakut sesa pjesëmarrësit që shpenzuan më pak se 30 minuta në telefonata.

Qendra Alert/Alert.al

Shtëpia e Bardhë: Shefat e ‘Big Tech’ të mbrojnë publikun nga rreziqet e Inteligjencës Artificiale

Sundar Pichai i Google, Satya Nadella nga Microsoft dhe Sam Altmann i OpenAI u tha se kishin një detyrë “morale” për të mbrojtur shoqërinë.

Shtëpia e Bardhë e bëri të qartë se mund të rregullojë më tej sektorin.

Produktet e inteligjencës artificiale të lançuara së fundmi si ChatGPT dhe Bard, kanë rrëmbyer imagjinatën e publikut.

Ata u ofrojnë përdoruesve të zakonshëm mundësinë për të bashkëvepruar me atë që njihet si “AI gjeneruese”, e cila mund të përmbledhë informacionin nga burime të shumta brenda sekondave, të korrigjojë kodin e kompjuterit, të shkruajë prezantime dhe madje edhe poezi.

Shfaqja e tyre ka ngjallur debat të ri mbi rolin e AI në shoqëri, duke ofruar një ilustrim të prekshëm të rreziqeve dhe përfitimeve të mundshme të teknologjisë së re.

Drejtuesve të teknologjisë të mbledhur në Shtëpinë e Bardhë të enjten iu tha se u takon firmave të “sigurojnë produktet e tyre” dhe u paralajmëruan se administrata ishte e hapur ndaj rregulloreve dhe legjislacionit të ri për të mbuluar inteligjencën artificiale.

Nënpresidentja e SHBA Kamala Harris tha në një deklaratë pas takimit se teknologjia e re mund të përbëjë një rrezik për sigurinë, privatësinë dhe të drejtat civile, megjithëse ajo gjithashtu kishte potencial për të përmirësuar jetën.

“Sektori privat kishte një përgjegjësi etike, morale dhe ligjore për të garantuar sigurinë dhe sigurinë e produkteve të tyre”, tha ajo.

Shtëpia e Bardhë njoftoi një investim prej 140 milionë dollarësh nga Fondacioni Kombëtar i Shkencës për të nisur shtatë institute të reja kërkimore të AI.

Thirrjet që rritja dramatike e inteligjencës artificiale në zhvillim të rregullohet më mirë, kanë ardhur shumë dhe shpejt, si nga politikanët ashtu edhe nga drejtuesit e teknologjisë. Në fillim të kësaj jave, “kumbari” i AI, Geoffrey Hinton, la punën e tij në Google – duke thënë se ai tani është penduar për punën e tij.

Ai i tha BBC-së se disa nga rreziqet e chatbot-eve të AI ishin “mjaft të frikshme”. Në mars , një letër e nënshkruar nga Elon Musk dhe themeluesi i Apple, Steve Wozniak, bëri thirrje për një pauzë të përhapjes së teknologjisë. Dhe të mërkurën, kreu i Komisionit Federal të Tregtisë (FTC), Lina Khan, përshkroi pikëpamjet e saj se si dhe pse duhej të rregullohej AI.

Ka shqetësime se AI mund të zëvendësojë me shpejtësi punët e njerëzve, si dhe shqetësime se chatbot si ChatGPT dhe Bard mund të jenë të pasakta dhe të çojnë në përhapjen e dezinformatave.

Ekzistojnë gjithashtu shqetësime se AI gjeneruese mund të shkelë ligjin për të drejtat e autorit. Klonimi i zërit AI mund të përkeqësojë mashtrimin. Videot e krijuara nga AI mund të përhapin lajme të rreme.

Megjithatë, avokatë si Bill Gates janë përgjigjur kundër thirrjeve për një “pauzë” të AI duke thënë se një veprim i tillë nuk do të “zgjidhte sfidat” përpara. Gates argumenton se do të ishte më mirë të përqendroheshim në mënyrën më të mirë të përdorimit të zhvillimeve në AI. Dhe të tjerë besojnë se ekziston rreziku i mbirregullimit, gjë që do t’i jepte një avantazh strategjik kompanive të teknologjisë në Kinë.

Qendra Alert/Alert.al

Microsoft zgjeron aksesin e Inteligjencës Artificiale në publik

Microsoft zgjeroi aksesin publik në programet e tij gjeneruese të Inteligjencës Artificiale, pavarësisht frikës se firmat po nxitojnë përpara shumë shpejt me teknologjinë e rrezikshme. Veçoritë e përmirësuara me AI të motorit të kërkimit Bing të kompanisë dhe shfletuesit të internetit Edge tani janë të hapura për këdo që t’i përdorë, tha Yusuf Mehdi, nënkryetar i korporatës, në një postim në blog.

“Kjo do të thotë se tani do të jetë më e lehtë se kurrë për të gjithë që të provojnë Bing dhe Edge të ri thjesht duke u regjistruar në Bing me llogarinë tuaj të Microsoft,” tha Mehdi.

Shërbimet janë përmirësuar me aftësinë për të punuar me imazhe, si dhe me tekst, dhe Microsoft synon të shtojë video në përzierje, sipas ekzekutivit.

Një Bing “Krijuesi i Imazheve” u integrua kohët e fundit në repertorin e chatbot-it të tij AI, duke e lejuar atë të gjenerojë përmbajtje vizuale, si dhe të shkruara, tha Mehdi.

“Ne po zgjerojmë Image Creator në të gjitha gjuhët në Bing,” shtoi ai.

Kështu që tani ju mund të krijoni imazhe në gjuhën tuaj amtare.”

Rreziqet nga AI përfshijnë përdorimet e saj të mundshme për mashtrim, me klone zanore, video të rreme të thella dhe mesazhe të shkruara bindëse.

Një sërë ekspertësh në mars kërkuan një pauzë në zhvillimin e sistemeve të fuqishme të AI për të lënë kohë për t’u siguruar që ato janë të sigurta.

Letra e tyre e hapur, e nënshkruar nga më shumë se 1,000 njerëz, duke përfshirë miliarderin Elon Musk dhe bashkëthemeluesin e Apple, Steve Wozniak, u nxit nga teknologjia gjeneruese e AI nga firma OpenAI e mbështetur nga Microsoft.

“Sistemet e AI me inteligjencë konkurruese njerëzore mund të paraqesin rreziqe të thella për shoqërinë dhe njerëzimin”, thuhej në letër.

“Sistemet e fuqishme të inteligjencës artificiale duhet të zhvillohen vetëm pasi të kemi besim se efektet e tyre do të jenë pozitive dhe rreziqet e tyre do të jenë të menaxhueshme”, tha ai.

Një shkencëtar i shquar kompjuterik i quajtur shpesh “kumbari i inteligjencës artificiale” së fundi la punën e tij në Google për të folur rreth rreziqeve të teknologjisë.

Geoffrey Hinton tha në një forum të MIT se ka kuptim të ndalet zhvillimi i AI. Por ai shtoi se ideja është naive duke pasur parasysh konkurrencën e fortë midis vendeve dhe kompanive të përfshira në këtë sektor.

Hinton, i cili krijoi disa nga teknologjitë në bazë të sistemeve të AI, pohoi se kërcënimi ekzistencial nga AI është “serioz dhe i afërt”.

Sipas Mehdiut, në tre muajt që kur Bing dhe Edge të fuqizuara nga AI u zbuluan, janë zhvilluar më shumë se gjysmë miliardë biseda.

Qendra Alert/Alert.al

Quit Sense, aplikacioni nga Inteligjenca Artificiale për lënien e duhanit

Inteligjenca Artificiale (AI) ka krijuar aplikacionin e parë në botë për lënien e duhanit. Aplikacioni inteligjent Quit Sense arrin të kuptojë se kur doni të pini cigare dhe ju pengon ta bëni.

Aplikacioni gjithashtu ofron këshilla se si të lini duhanin. Sipas studimit të shkencëtarëve në Britani, ky aplikacion ndihmoi shumë duhanpirës që të linin duhanin.

“Ne e dimë se përpjekjet për të lënë duhanin shpesh dështojnë sepse dëshira për të pirë duhan nxitet duke qenë në vende ku njerëzit pinë duhan. Kjo mund të ndodhë për shembull në një lokal ose në punë.

Quit Sense është një aplikacion inteligjent që mëson për kohën, vendndodhjen dhe shkaktarët që të çojnë drejt pirjes së duhanit. Aplikacioni u dërgon mesazhe përdoruesve duke i frenuan që të pijnë duhan”, tha mjekja Chloe Siegele-Brown nga Universiteti i Cambridge, i cili krijoi aplikacionin.

Qendra Alert/Alert.al

Gati drafti i ri për sigurinë kibernetike

Pas sulmeve kibernetike mbi platformën E-Albania që paralizoi punën dhe shërbimet, qeveria ka përgatitur një ligj të ri duke e përafruar atë me direktivat e Bashkimit Europian. Referuar relacionit të projektiligjit që është nxjerrë për konsultim janë disa aspekte të reja që shtohen në sigurinë kibernetike.

Së pari relacioni citon se ka parashikime të qarta ligjore lidhur me subjektet përgjegjëse të sigurisë kibernetike dhe detyrat përkatëse të tyre (Autoritetin Kombëtar Përgjegjës për Sigurinë Kibernetike, CSIRT-in kombëtar, CSIRT sektoriale, CSIRT pranë operatorëve të infrastrukturave të informacionit).

Po kështu parashikohet ngritja e një strukture që bën monitorimin e sigurisë në nivel kombëtar – SOC Kombëtar . Një tjetër strukturë e re ngrihet për trajtimin e situatave emergjente dhe gjendjes së krizës kibernetike – CERT.

Një tjetër element është garantimi i sigurisë kibernetike përmes rregullimit të certifikimit të sigurisë kibernetike në përputhje me skemat e certifikimit të Bashkimit Evropian si dhe procedurat e lidhura me to.

Relacioni nënvizon si risi parashikimet e qarta ligjore lidhur me administrimin e sigurisë kibernetike: forcimin e masave të sigurisë kibernetike, rritja e mbikëqyrjes në kuadër të zbatimit të tyre, masat për menaxhimin e riskut, raportimet e incidenteve, raportimet vullnetare.

Po kështu theksohet rritja e bashkëpunimit kombëtar dhe ndërkombëtar për forcimin e sigurisë kibernetike në vend dhe përmbushjen e detyrimeve ndërkombëtare në këtë fushë.

Drafti bën gjithashtu transpozimin e plotë të  Direktivës NIS1 si dhe përfshirja e disa elementeve të Direktivës NIS2, duke përmbushur objektivin e përafrimit të legjislacionit vendas me atë të BE-së në kuadër të Planit Kombëtar të Integrimit Evropian të Republikës së Shqipërisë (2023-2025).

Projektligji vlerësohet se do të ketë efekte financiare në momentin që miratohet pasi do të kërkojë që të bëhen investime nga operatorët me infrastruktura që mund të preken nga sulmet kibernetike por sesa është ky efekt nuk mund të bëhet një përllogaritje aktualisht. Këto investime duhet të bëhen në funksion të rritjes së sigurisë për mbrojtjen e sistemeve dhe rrjeteve të informacionit.

Qendra Alert/Alert.al

Zvicer, program në radio nga Inteligjenca Artificiale

Radiostacioni zviceran, Couleur 3, të enjten, po transmeton një program gjithëditor të krijuar tërësisht nga inteligjenca artificiale, njoftoi radiostacioni.

“Nuk do të dëgjoni prezantuesit e vërtetë të Color 3 sot. Robotët kanë marrë nën kontroll studion dhe zërin e tyre”, kanë shkruar ata në Twitter.

Nga ky eksperiment përjashtohen vetëm lajmet, bëri të ditur radiostacioni.

Programi i kanalit muzikor të radios dhe televizionit publik zviceran, RTS në gjuhën frënge, është prodhuar me ndihmën e programit të robotit të të folurit ChatGPT, i cili ka shkaktuar komente të ndryshme në publik që nga fundi i vitit të kaluar, transmeton Dpa.

Prezantuesit më parë kishin klonuar zërat e tyre dhe ishin përdorur për të kryer intervista me zërat e klonuar të ish-presidentëve amerikanë, Barack Obama dhe Donald Trump, ndër të tjera.

“Duket si Couleur 3, por prezantuesit janë zëvendësuar nga inteligjenca artificiale”, thotë prezantuesja e supozuar, pra një inteligjencë artificiale, zëri i së cilës nuk dallohet nga ai i një gazetari të vërtetë.

Qendra Alert/Alert.al