Mjedis

Në vitin 2021, programi i Kombeve të Bashkuara për Mjedisin (Unep) u kujtoi të gjithëve se sistemi global i prodhimit të ushqimit është kryesisht përgjegjës për humbjen e biodiversitetit. Bujqësia, në veçanti është një kërcënim për 86% të 28,000 specieve të rrezikuara. 80% e shpyllëzimit, 60% e përdorimit të ujit dhe 23% e emetimeve të gazeve serrë i atribuohen drejtpërdrejt praktikave bujqësore. Dhe njerëzimi ka rreth dhjetë vjet për të bërë një ndryshim drastik në situatën aktuale. Nëse nuk ndodh, sipas COP15 të Kombeve të Bashkuara, në gjysmën e dytë të shekullit 40% e specieve aktuale nuk do të ekzistojnë më.

 WWF Itali së bashku me organizatën për mbrojtjen e biodiversitetit dhe pyjeve Rainforest Connection (RFCx) dhe kompania kineze Huawei, ka nisur një program të madh mbarëkombëtar të quajtur Nature Guardians, tashmë në vitin e tij të dytë. Qëllimi i projektit është të vëzhgojë dhe krahasojë biodiversitetin në zonat e kultivuara me metoda organike brenda oazeve të WWF me atë të zonave të kultivuara me sisteme tradicionale, për të verifikuar ndikimin e dy teknikave në humbjen e specieve. Metodologjia, e cila është testuar dhe përdorur prej disa kohësh nga Rainforest Connection është shumë interesante: zbulimi akustik. Në tetë oaze të WWF (Bosco di Vanzago, Lago di Preola dhe Gorghi Tondi, Ghirardi, Ripabianca di Jesi, Calanchi di Atri, Valle dello Sporeggio, Lago di Penne, Monte Sant’Elia) do të vendosen 24 pajisje të quajtura RFCx Edge Audiomoths, të cilat do të qëndrojë në vend për 12 muaj. (IlFattoAlimentare)

Qendra Alert/Alert.al

Parandalimi i mbetjeve të paketimit, nxitja e ripërdorimit dhe rimbushjes dhe bërja e të gjitha ambalazheve të riciklueshme deri në vitin 2030. Këto janë objektivat e vendosura nga standardet e reja evropiane. Paketimi ka një rol themelor në mbrojtjen dhe transportin e mallrave, por është gjithashtu një shkak për shqetësim për mjedisin. Këto janë konceptet bazë mbi të cilat bazohet propozimi i ri për një Rregullore , i paraqitur më 30 nëntor nga Komisioni Evropian, i ndjekur nga një deklaratë për shtyp  me titull “Marrëveshja e Gjelbër Evropiane: T’i jepet fund mbetjeve të paketimit, promovimi i ripërdorimit dhe riciklimit.
Kemi të bëjmë me një sektor që është ndër përdoruesit kryesorë të lëndëve të para(40% e plastikës dhe 50% e letrës së përdorur në BE dhe është e destinuar për ambalazhim) dhe që gjeneron në të njëjtën kohë një sasi të madhe mbetjesh, të barabartë në 36% të mbetjeve të ngurta komunale.
Mesatarisht, çdo evropian prodhon pothuajse 180 kg mbetje ambalazhi në vit dhe trendi është në rritje, sipas vlerësimeve. Në mungesë të veprimeve konkrete, BE-ja do të regjistronte një rritje prej 19% në mbetjet e ambalazheve deri në vitin 2030 dhe madje 46% për mbetjet plastike.

Ambalazhimi është rritur më shpejt se të ardhurat kombëtare bruto në vitet e fundit, duke çuar në rritjen e emetimeve të CO2 dhe të tjera, mbishfrytëzimin e burimeve natyrore, humbjen e biodiversitetit dhe ndotjen e përgjithshme. Për më tepër, në dëm të riciklimit shumë të vlerësuar si një zgjidhje e vlefshme për problemin, Komisioni konstatoi se nga viti 2012 deri në vitin 2020, pjesa e ambalazheve të pa riciklueshme është rritur ndjeshëm.
Së fundi, edhe kur produktet janë realisht të riciklueshme, ato shpesh nuk riciklohen sepse proceset e nevojshme për grumbullimin, klasifikimin dhe riciklimin nuk janë praktikisht të disponueshme ose nuk janë me kosto efektive, ose prodhimi nuk është i cilësisë së mjaftueshme për të përmbushur kërkesën. (IlFattoAlimentare)

Qendra Alert/Alert.al

Vendimet për heqjen e qeseve plastike me përdorim të vetëm në shumë vende të botës kanë qenë të suksesshme. Si për eliminimin e shitjeve të qeseve plastike të holla që fluturojnë në pemë, bllokojnë rrugët ujore, mikroplastikën në tokë dhe ujë dhe dëmtojnë jetën detare. Por kjo histori suksesi mjedisor maskon një problem tjetër.

Shumë prej nesh po mbyten në çanta prej pëlhure të ripërdorshme ose në qese plastike më të trasha dhe më të qëndrueshme që shitësit me pakicë i shesin me çmim të ulët ose ua japin klientëve si një alternativë gjoja më e gjelbër ndaj plastikës njëpërdorimshe.

Aktivistët thonë se këto grumbullime qesesh po krijojnë probleme të reja mjedisore, me qeset e ripërdorshme që kanë një gjurmë karboni shumë më të lartë se qeset e hollë plastike. Sipas një vlerësimi mahnitës, një qese pambuku duhet të përdoret të paktën 7100 herë për ta bërë atë një alternativë vërtet miqësore me mjedisin ndaj një qese plastike konvencionale.

Përgjigja se cili është zëvendësimi më i gjelbër për një qese plastike njëpërdorimshe nuk është e drejtpërdrejtë, por këshilla përmblidhet në këtë: Ripërdorni çfarëdo qese që keni në shtëpi, sa më shumë që të mundeni. Ndalimet dhe kufizimet e qëllimshme të plastikës për një përdorim në disa raste kanë pasoja të padëshiruara.

Kur bëhet fjalë për vlerësimin e ndikimit mjedisor të një qese gjatë jetëgjatësisë së saj, ka shumë gjëra të ndryshme për t’u marrë parasysh: materiali, pesha e saj, procesi i prodhimit dhe mënyra se si asgjësohet. Një qese plastike pazari e rëndë e bërë me të njëjtin material si qesja plastike klasike për një përdorim, por dyfishi i peshës ka dyfishin e ndikimit mjedisor, nëse nuk ripërdoret më shumë herë, kjo është arsyeja pse një qese e hollë plastike për një përdorim mund të duket e mirë si zgjedhje bazuar në ndikimin e saj klimatik.

Çelësi për qeset plastike të rënda është ripërdorimi i tyre besnik dhe asgjësimi i tyre me kujdes në mënyrë që të mos përfundojnë si ndotje plastike.

Një raport i prodhuar për Programin Mjedisor të Kombeve të Bashkuara në 2020 zbuloi se një qese e trashë dhe e qëndrueshme polipropileni (PP) (ato shpesh kanë një ndjesi të endur) duhet të përdoret për rreth 10 deri në 20 herë në krahasim me një qese plastike të një përdorimi, ndërsa një qese më e hollë por gjithsesi qese polietileni (PE) e ripërdorshme 5 deri në 10 herë. Megjithatë, ai theksoi se qesja plastike për një përdorim është mishërimi i kulturës së hedhjes dhe vetëm kjo ishte ndoshta një arsye për të shmangur përdorimin e tyre.

Canta e pambukut është bërë një simbol i statusit të lirë për të gjithë markat dhe individët që duan të shmangin plastikën dhe të tregojnë kredencialet e tyre jeshile. Por pambuku është një kulturë me burime intensive që kërkon shumë ujë dhe përdor një sasi të konsiderueshme pesticidesh dhe plehërash, të cilat fusin nitrate në tokë dhe rrugët ujore dhe rezulton në krijimin e oksidit të azotit, një gaz serrë. Kjo do të thotë se gjurma e saj mjedisore është më e madhe nga sa vlerësojnë shumë njerëz.

Sipas raportit të UNEP-it, një qese pambuku duhet të përdoret 50 deri në 150 herë për të pasur më pak ndikim në klimë krahasuar me një qese plastike të një përdorimi.

Një raport i Agjencisë Daneze për Mbrojtjen e Mjedisit të vitit 2018 sugjeroi që një qese pambuku duhet të përdoret të paktën 7100 herë për të kompensuar ndikimin e saj në mjedis, kur krahasohet me një qese plastike klasike supermarketi që ripërdoret një herë si qese plehrash dhe më pas digjet.

Ai raport shqyrtoi 15 tregues të ndryshëm mjedisorë, duke përfshirë ndryshimin e klimës, varfërimin e ozonit, ndotjen e ajrit, përdorimin e ujit dhe përdorimin e tokës. Megjithatë, kur u përqendrua vetëm në ndikimin e pambukut në klimë, ai sugjeroi që një qese pambuku do të duhej të ripërdorej të paktën 52 herë në përputhje me raportin e UNEP.

Raporti danez është ai që njihet si Vlerësimi i Ciklit të Jetës, një grup metodash që shkencëtarët përdorin për të vlerësuar kostot mjedisore që lidhen me një produkt gjatë gjithë jetëgjatësisë së tij. Raporti i UNEP shqyrtoi 10 Vlerësime të Ciklit të Jetës të prodhuara në një sërë vendesh të ndryshme që nga viti 2010. Megjithatë, një qasje e tillë shpesh mbështetej në supozime dhe thjeshtime; dhe rezultatet shpesh ndryshonin shumë.

Është gjithashtu e rëndësishme të theksohet se qeset plastike janë përgjegjëse për një pjesë të konsiderueshme të mbeturinave, por luajnë një rol shumë të vogël në krizën klimatike në krahasim me produkte dhe mallra të tjera, thuhet në raportin e UNEP. Si e tillë është ndoshta shumë më e rëndësishme të mendoni se çfarë po vendosni në çantën tuaj të blerjes dhe thjesht të konsumoni më pak.

Konsumatorët mund të inkurajojnë kompanitë të huazojnë çanta me një tarifë të rimbursueshme, në vend që t’u shesin konsumatorëve (të cilët kanë harruar bagazhin e ripërdorshëm) çanta të rënda që nuk u duhen. (Scan)

Qendra Alert/Alert.al

Raporti për cilësinë e ajrit nga Agjencia Europiane e Mjedisit (EEA) nënvizon të gjitha objektivat për për të reduktuar ndotjen e ajrit dhe publikon të dhëna që tregojnë se si është përmirësuar situata në krahasim me 17 vjet më parë.

Krahasuar me vitin 2005, në vitin 2020 vdekjet e parakohshme për shkak të ekspozimit ndaj grimcave të imta (PM2.5, pluhur i barabartë me ose më i vogël se 2.5 mikrometra i barabartë me një të tretën e diametrit të një floku të njeriut) u ulën me 45%, dhe nivelet e depozitimit të dëmshëm të azotit u tejkaluan në 75% të ekosistemeve, 12% më pak se në 2005.

Të dhënat, edhe pse më pozitive se dy dekada më parë, sigurisht që nuk janë pozitive në kuptimin absolut dhe rruga drejt ajrit të pastër është ende e gjatë. Ndër objektivat e vendosura nga EEA për vitin 2030, të detajuara në Planin e Veprimit “Zero ndotje”, është ai i reduktimit – krahasuar me 2005 – me 55% të vdekjeve të parakohshme të shkaktuara nga ndotja e ajrit dhe ekosistemeve me 25%, ku ndotja e ajrit kërcënon biodiversitetin.

Ndotja nuk vret aq shpejt sa një të shtënë me armë zjarri apo një virus vdekjeprurës, por depërton në trupin tonë duke e dëmtuar ngadalë: vlerësohet se grimcat e imëta reduktojnë jetëgjatësinë me 2.2 vjet, pa llogaritur patologjitë kronike dhe sëmundjet fatale që shkaktojnë. Përveç planit të veprimit “zero ndotje”, EEA propozoi një rishikim të direktivës së cilësisë së ajrit tetorin e kaluar. Ajo kërkoi kufizime më të rrepta për ndotjen e ajrit (edhe pse në rastin e PM2.5 OBSH është më e rreptë dhe e kufizon atë në 5 μg/m3 kundrejt 10 μg/m3 të vendosur nga EEA) dhe nënvizoi të drejtën e çdo qytetari për të marrë ajër të pastër. (Scan)

Qendra Alert/Alert.al

Kombet e Bashkuara në Traktatin Global për t’i dhënë fund ndotjes plastike kanë punuar që nga marsi me kontributin e mbi 200 vendeve dhe që duhet të përpunohet në versionin përfundimtar deri në vitin 2024. Ata duhet të vendosin një qëllim të qartë dhe konkret, domethënë eliminimin e të gjithë prodhimit të plastikës së re deri në vitin 2040. Vetëm në këtë mënyrë do të ndikojë në praninë në tokë të këtyre materialeve të kudo ndodhura, përgjegjës për një pjesë të rëndësishme (për prodhimin dhe eliminimin) e lëshimit të gazeve serë dhe kontaminimet e llojeve të ndryshme, të dëmshme për shëndetin e njeriut.

Propozimi u lëshua nga ekspertët e Qendrës Globale të Politikave Plastike të Universitetit të Portsmouthit, në Britaninë e Madhe, në faqet e Nature Reviews Earth and Environment, dhe fillon nga vëzhgimi i paefektshmërisë së asaj që është propozuar dhe vënë në vend deri tani. Sipas vetë Kombeve të Bashkuara, prodhimi plastik është rritur nga 2 milion tonë në vitin 1950 në 348 milionë në vitin 2017 dhe duhet të dyfishohet deri në vitin 2040, i mbështetur nga një sektor industrial që sipas përllogaritjeve vlen më shumë se 522 miliardë dollarë. Deri në 2050, ajo do të jetë përgjegjëse për emitimin e 15% të gazeve të efektit serrë, nëse asgjë nuk ndryshon. Çdo vit, 11 milionë tonë përfundojnë në ujëra (një vlerë që mund të trefishohet deri në vitin 2040) dhe kërcënojnë mbi 800 lloje.

Sipas synimeve të versioneve të para të traktatit, një zvogëlim prej 55% në prodhim do të ketë ndërkohë efekte të rëndësishme të tilla si shkurtimi i emetimeve të gazit të efektit të serës me 25% dhe krijimi i më shumë se 700,000 vendeve të punës, veçanërisht në vendet më të varfëra. Por, sipas ekspertëve të Qendrës realiteti është i ndryshëm, siç dëshmohet nga një fakt shqetësues: Nëse masat do të mbahen deri në vitin 2040 më së shumti do të ketë një reduktim prej 7% në emetimin e plastikës së re në mjedis.(FoodSfetyNews)

Qendra Alert/Alert.al

Disa përfaqësues europian janë larguar nga salla në momentin kur delegati rus mori fjalën në konferencën e OKB-së për klimën në Egjipt, COP27 e cila ka nisur punimet prej disa ditësh. Katër zyrtarët u larguan nga salla plenare, ndërsa përfaqësuesi i Rusisë, Ruslan Edelgeriev doli në podium për të mbajtur fjalën e tij, ndërsa Moska është përballur me të njëjtin trajtim në forume të ndryshme ndërkombëtare pas pushtimit të Ukrainës.

Edelgeriev tha se Rusia ishte e përkushtuar për të trajtuar ndryshimet klimatike, por kritikoi vendet që ai tha se po merrnin masa të njëanshme në shkelje të marrëveshjeve ekzistuese, pa dhënë detaje të mëtejshme.

“Rusia ka paralajmëruar për pasojat negative të garës së ambicieve klimatike kur deklarimi i neutralitetit të karbonit u bë pa një strategji të duhur, burime dhe mbështetje financiare,” tha ai, ndërsa më herët Rusia ka kundërshtuar ashpër planet e Bashkimit Evropian për të vendosur një taksë karboni mbi importet që do të dëmtonte eksportet e saj.

Qendra Alert/Alert.al

Raporti i Gjendjes Globale të Ajrit deklaron se cilësia e ajrit shkakton 2/3 e vdekjeve dhe ndikon në shëndetin e foshnjave. Të dhënat tregojnë se ndotja e ajrit shkaktoi vdekjen e parakohshme të gati 500,000 (gjysmë milion) foshnjave në muajin e tyre të parë të jetës. Ekspozimi ndaj ndotësve të ajrit është i dëmshëm edhe për foshnjat në bark ( të palindura). Këta ndotës mund të shkaktojnë lindje të parakohshme ose lindje nën peshë. Të dy këta faktorë janë shkaktar për vdekshmëri të lartë të foshnjave.

Gati dy të tretat e 500,000 vdekjeve të dokumentuara ishin të lidhura me ndotjen e ajrit në ambientet e brendshme, veçanërisht nga ndotja që buron nga lëndët djegëse të ngurta si qymyr druri etj.

Ekspertët mjekësorë kanë paralajmëruar vite me radhë për ndikimet e ajrit të ndotur tek njerëzit e moshuar dhe tek ata me probleme shëndetësore, por së fundmi kanë filluar të kuptojnë ndikimin  e lartë në vdekjet e foshnjave të palindura. Hulumtuesit janë ende të paqartë, por një gjë është e sigurtë se kjo ndotje po shkakton problem të mirë rritjes së foshnjës dhe përfundimisht ndikon në lindjen nën peshë. Foshnjat e lindura prematur janë më të ndjeshme ndaj infeksioneve të fëmijërisë dhe pneumonisë pasi mushkëritë e tyre  nuk kanë mundur të zhvillohen plotësisht. Beate Ritz, profesoreshë e epidemiologjisë në Universitetin e Kalifornisë, Los Anxhelos, tha se ndotja e ajrit të brendshëm në qytete anembanë Indisë, Azisë Jug-Lindore dhe Afrikës ishte e krahasueshme me atë të Londrës Viktoriane.

“Kjo ndotje e ajrit që ne shohim në qytetet moderne në ditët e sotme, krahasohet me ndotjen që kishim 150 vjet më parë në Londër dhe vende të tjera, ku kishte zjarre qymyri nëpër ambientet e brendshme. “Ekziston gjithashtu dëmtim i trurit dhe organeve të tjera nga kjo ndotje, kështu që vetëm mbijetesa nuk është e mjaftueshme , ne duhet të zvogëlojmë ndotjen e ajrit për shkak të ndikimit në të gjitha këto organe,” tha ajo.

Disa nga këto efekte ka të ngjarë të kenë ekzistuar, pa u vënë re, për shekuj me radhë, sepse njerëzit kanë gatuar për një kohë të gjatë me zjarr  në hapësira të mbyllura, një aktivitet që  ka bërë të mundur thithjen e këtyre grimcave të dëmshme, veçanërisht nga gratë dhe fëmijët, të cilët kalojnë më shumë kohë në shtëpi .

Raporti përqendrohet në të dhëna deri në vitin 2019, kështu që nuk  janë përfshirë ndikimet që pati  bllokimi në të gjithë botën për shkak të COVID-19  në vitin 2020. Autorët thanë se pandemia Covid-19 do të kishte pasur një ndikim pozitiv në cilësinë e ajrit dhe do pakësonte vdekjet nga ndotja e ajrit, por këto janë efekte që ende nuk janë hulumtuar qartë.

Greenbaum tha se gjasat e ndonjë ndikimi të dobishëm afatgjatë në shëndet nga pakësimi i përkohshëm i ndotjes së ajrit për shkak të kufizimeve, ishte e vogël, por që pastrimi i papritur i ndotjes nga trafiku dhe industria ndryshoi perceptimin e shumë njerëzve për cilësinë e ajrit.

“Njerëzit papritmas e kuptuan se si është të kesh qiell të bukur blu rregullisht. Edhe nëse nuk do të zgjaste, ajo tregoi se çfarë ishte e mundur, “tha Greenbaum. Disa studime kanë sugjeruar që njerëzit e ekspozuar ndaj ndotjes së ajrit mund të kenë një rrezik më të lartë të vdekjes nga Covid-19.

Shkencëtarët thanë se kishte pasur pak shenja përmirësimi në ndotjen e ajrit gjatë 10 viteve të fundit, megjithë vërehet një rritje për rreziqet nga ajri i ndotur në pesë vitet e fundit. Të paktën 6.7 milion vdekje në të gjithë botën në 2019 ishin nga ekspozimi afatgjatë ndaj ndotjes së ajrit, një faktor që rrit rrezikun e goditjes në tru, sulmit në zemër, diabetit, kancerit të mushkërive dhe sëmundjeve të tjera kronike të mushkërive. Ndotja e ajrit tani është shkaku i katërt më i lartë i vdekjeve në mbarë botën ndikuar edhe nga pirja e duhanit dhe dietave të pashëndetshme ushqimore. (The Guardian)

Qendra Alert/Alert.al